Tacikistan ile Kırgızistan arasında çıkan çatışmada,
50 kişi öldü, 175 kişi yaralandı.
7 bin
kişi yerinden oldu. Kırgızistan’da
2 gün yas ilan edildi. Sovyetlerin çöküşünden sonraki en şiddetli çatışma
da görünürdeki anlaşmazlık
“su meselesi”
ydi.
Bazı kaynaklar daha şimdiden buna
“yeni bir Türk vekâlet savaşı”
dedi. Gerekçeleri şuydu:
“Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da Neo-Osmanlı özlemi adım adım gerçekleşiyor. Orta Asya’da ise Pan-Türk Yolu Çin sınırına dayandı.”
“Orta Asya’da kardeş savaşı olmasın.” Hızlı hareket ettik.
“Orta Asya’da kardeş savaşı olmasın.” Hızlı hareket ettik.
Bunu söyleyenler, Kırgızistan-Tacikistan çatışmasının
yeni bir Karabağ senaryosu
olduğunu iddia etti.
“Karabağ zaferi ile Orta Asya’ya yol açıldı. Şimdi doğu sınırı tahkim ediliyor”
mealinde yorumlar yapıldı.
Şükür ki,
Türkiye, Özbekistan ve Kazakistan’ın telkin ve girişimleri ile çatışma şimdilik kontrol altına alındı.
“Orta Asya’da kardeş savaşı olmasın” refleksi çok önemliydi.
Umarız Orta Asya’nın bu
iki kardeş ülkesi, Doğu-Batı, Çin-ABD
ekseni arasındaki güç sınırlarındaki çatışmalarının
yeni kurbanları
olmaz.
Fergana patlarsa Orta Asya yanar. Kaşıyorlar!
Fergana patlarsa Orta Asya yanar. Kaşıyorlar!
5 Temmuz 2000’de,
21 yıl önce,
“Çeçenistan’dan Fergana’ya” başlıklı yazıda şunu söylemiştim:
“Orta Asya’nın geleceğini Çeçenistan’ın (Kafkasya) ve Fergana’nın geleceği belirleyecek.”
2010’da,
“Fergana Vadisi, küresel kırılmanın ve güç mücadelesinin en keskin, en kanlı merkezlerinden biri haline gelecek.
Buradaki kriz
sadece Özbekistan’ı, Kırgızistan’ı ve Tacikistan’ı değil, Orta Asya’dan Güney Asya’ya
kadar bütün bölgede sarsıcı etkiler gösterecek.
Fergana patlarsa Orta Asya’yı yakar”
demiştim.
‘Büyük Oyun’un çatışma alanı. Yeniden fokur fokur kaynıyor.
‘Büyük Oyun’un çatışma alanı. Yeniden fokur fokur kaynıyor.
Kafkasya ve Fergana Vadisi, Orta Asya’nın iki kapısıdır.
Biri Kafkaslar üzerinden
Batı’ya
açılır, biri
Fergana ve Afganistan/Tacikistan üzerinden Güneye
açılır.
Doğu Türkistan ise Orta Asya’nın Doğu Kapısı’dar.
Sovyetler’in ve ABD’nin Afganistan’ı işgal sebebi Orta Asya’nın güney kapısını tutmaktı
. Başarılı olsaydı Pakistan da gidecekti.
Sovyetler Hint Okyanusu’na inecek, ABD ise bu işgalle Orta Asya’ya girecekti.
İngilizlerle Ruslar arasındaki
“Büyük Oyun”
un sebebi tam da buydu.
Fergana Vadisi ile Afganistan
’ın kaderi bu yüzden birbirine çok benziyor. İkisi de
kuzeyden gelenlerle güneyden gelenlerin hesaplaşma alanı
dır. Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan arasında paylaştırılan,
Rusların çok sıkıntılı sınır çizgileri ile kalıcı anlaşmazlıklar miras bıraktığı
bu bölge, Orta Asya’nın
fokur fokur kaynayan
yarasıdır.
Özbekistan’ın en ağır bunalımı.
Özbekistan’ın en ağır bunalımı.
2010 yılında yine Fergana Vadisi’nde çatışmalar yaşandı.
Kırgızistan’a ait bölgede, Özbek vatandaşlara karşı katliamlar sergilendi.
2 binden fazla Özbek
öldürüldü,
200 bin
e yakın kişi topraklarından sürüldü.
Yine
Fergana Vadisi’nde yükselen muhalefet dalgası,
Özbekistan lideri
İslam Kerimov’a karşı en güçlü tehdit haline geldi.
Hatta bazı gruplar, Kerimov’u kaçırdı, rehin aldı, Özbek lider pazarlıkla kurtuldu.
2004 yılında çatışmalar başkent Taşkent’e kadar sıçradı.
Kerimov’u devirmeyi amaçlayan ve Fergana’dan yükselen dalga başkenti vuruyor,
kuruluşundan sonra Özbekistan’ın en ağır bunalımı
haline geliyordu.
Şimdi olayı
daha jeopolitik eksene
oturtalım.
İngiltere-Rusya ile başladı. ABD-Rusya ile devam etti. Şimdi 3. ülke Çin de katıldı. ‘Büyük Oyun’da 3. cephe.
İngiltere-Rusya ile başladı. ABD-Rusya ile devam etti. Şimdi 3. ülke Çin de katıldı. ‘Büyük Oyun’da 3. cephe.
Afganistan’ın önce Rusya, sonra ABD tarafından işgali. Tacikistan’da Batı yanlısı İslâmî çevrelerin yükselişi,
tam o anda
Fergana Vadisi’nde muhalefet dalgası
nın patlaması ve Özbekistan’ın tehdit edilmesi. Yine aynı dönemde
Kırgızistan’a ABD güçleri
nin yerleştirilmesi. Üç ülkenin de birer parçası olan Fergana’da çatışma ve bunalımların hiç bitmemesi.
Aslında
hepsi aynı senaryonun parçası. Önce Ruslar başladı. Sonra ABD ve Avrupa başladı. Şimdi aynı oyuna üçüncü ülke eklendi. Çin de “Büyük Oyun”a girdi.
İş, çok daha karmaşık hale geldi. İngilizlerin hayaleti Orta Asya’nın sınırlarında dolaşıyor. 19. yüzyıldan 21. yüzyıla hiçbir şey değişmedi.
Afganistan, Tacikistan, Kırgızistan, Doğu Türkistan
üzerinde
Doğu-Batı
çatışmalarının en şiddetlisini görebiliriz.
ABD, Çin ve Rusya arasındaki güç hesaplaşmasının en çirkin örneklerine tanık olabiliriz.
Türkiye ve Türk dünyası, Orta Asya’da ‘yerli’ bir küresel oyuncu kurmalı. İmparatorluklar çocuklarıyız biz..
Türkiye ve Türk dünyası, Orta Asya’da ‘yerli’ bir küresel oyuncu kurmalı. İmparatorluklar çocuklarıyız biz..
Türkiye, Türk Cumhuriyetleri ve Pakistan’ın bu senaryoyu iyi okuduğuna
inanıyorum. Güçleri oranında
tedbirler
almaya çalıştıklarını biliyorum. Kırgızistan-Tacikistan çatışmasına
bu kadar hızlı müdahale,
Karabağ’daki işbirliği ve zaferden sonra oluşan
özgüven
bunun işaretidir.
Türk dünyasının, Pakistan gibi bazı Müslüman ülkelerle birlikte ülkelerin Orta Asya’da yeni bir küresel oyuncu rolü üstlenmesi gerekiyor.
Çin, ABD ve Rusya arasındaki güç paylaşımını
dengeleyebilecek
tek çözüm, formül bu. Eğer
Hindistan
da dördüncü ülke olarak bölgeye gücünü yerleştirirse yapacakları hiçbir şey kalmayacak.
Orta Asya idrakinin
bir güç olarak yeniden tanımlanması,
buna bağl
ı ekonomik, siyasi, askeri ve kültürel üstyapılar
ın hızla kurulması gerekiyor.
ABD, Çin ya da Rusya’nın hesapları içinde güvenli yer bulma
arayışından çıkıp,
imparatorluklar coğrafyasını yeniden harekete geçirmesi
gerekiyor.
Orta Asya için de “Türkiye Modeli”. Aynı jeopolitik mücadele verilmeli.
Orta Asya için de “Türkiye Modeli”. Aynı jeopolitik mücadele verilmeli.
Karadeniz’i nasıl Doğu Akdeniz’e dönüştürmek istiyorlarsa, Orta Asya’yı da Ortadoğu’ya dönüştürmek istiyorlar.
Üç ülkenin paylaşım hesaplaşmasına sıkışıp kalırsak,
Orta Asya’nın 21. yüzyılı
olmayacak.
Türkiye’yi nasıl yeniden 20. yüzyıla çekmeye çalışıyorlarsa, bugün ülkemizin
içeride ve dışarıda en büyük kavga
sı buysa,
Türk Cumhuriyetleri’nin 21. yüzyılını çalıp
onları da yeniden 20. yüzyıla hapsetmek isteyeceklerdir.
“Türkiye Modeli” Orta Asya’ya taşınmalı.
Türkiye’nin kendi coğrafyasında verdiği
jeopolitik mücadelenin aynısı
Orta Asya’da yürütülmeli.
Kazakistan, Özbekistan, Azerbaycan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan, Pakistan, Afganistan
ve
Türkiye
arasında bu yüzyıla yayılacak bir
ortaklığın güçlü temelleri
atılmalı.
İmparatorluklar coğrafyasında olağanüstü fırsatlar var. Bizim 21. yüzyılımız formatlanmalı.
İmparatorluklar coğrafyasında olağanüstü fırsatlar var. Bizim 21. yüzyılımız formatlanmalı.
Dünya yeniden yapılanıyor.
Ülkeler, bölgeler, kara ve deniz ticaret yolları, askeri stratejik alanlar, Doğu-Batı fay hatlarının geçtiği bölgeler
yeniden paylaşılıyor, tanımlanıyor.
Ama
bu yüzyılın en önemli siyasi aklı ve gücü bunlar da değil. Geçmişin imparatorlukları yeni sözlerle, yeni iddialarla geri dönüyor.
Bu da,
imparatorluklar coğrafyasına olağanüstü fırsatlar
ve hareket alanları sunuyor.
Anadolu’dan Doğu Türkistan’a,
küresel konjonktür bizi en güçlü aday yapıyor. Orta Asya
Türk Cumhuriyetleri ve Türkiye,
bu alanda çok
güçlü bir akıl
inşa edebilir, etmeli. Sanıldığının aksine buna güçleri var.
Bu aklı, bu gücü, bu fırsatı, bu imkânı keşfetmeli.
Yol, bunun üzerine kurulmalı. Bizim 21. yüzyılımız formatlanmalı.
#Karabağ
#Fergana
#Türkiye
#Orta Asya
#Doğu Türkistan
#Türk Cumhuriyetleri
3 yıl önce
Karabağ’dan Fergana’ya: ‘Büyük Oyun’da 3. cephe. Türkiye ve Türk dünyası, Orta Asya’da ‘yerli’ bir küresel aktör inşa etmeli. Bu, bizim 21. yüzyılımız.
Kara dinlilerle milletin savaşı
Tevradî bir mitin Kur’anî bir kıssa ile tashihi
i-Nesli anlaşılmadan siyaset de olmaz, eğitim de…
İç talebe ilişkin öncü göstergeler ilave parasal sıkılaştırmaya işaret ediyor!
Enerjide bağımsız olmak
