Şimdi eğer elin daralırsa
Ey yiğit başkasına bundan yakınma
Sevenin işitir tutmaz elinden
Sevmeyenler güler durmadan
Koldaşın, arkadaşın ya da kardeşinin yanında
Değerin kalmaz, bunun acısından yaralanır gönlün
Böyle diyor ve uyarıyor Yusuf Has Hacip darda kalmış, sıkıntısına çare arayanları, eşine dostuna bel bağlayanları.
**
Çalışanlara nasıl davranılacağını hala öğrenemeyenlere de şöyle diyor;
Yine iyi davran çalışanlara
Yemesini içmesini, giyimini sağla,
Gücüne denk yükle onların yükünü
Bunu sorar senden Tanrı’nın gücü
Fazla zahmet çektirme onlara
Tanrı senin hasmın olur sonra
Tanrı kulu hepsi onların da
Güç kullanıp cehennemi boylama
Büyük sensin onlar senden küçük
Küçüğe büyükten gelir bağış
Büyük olunca gönlünü büyük tut
Büyüğe yaraşır oğul küçüklük
Ne der işit sana akıllı
Buna göre davran ey bilgili
Eğer oldunsa halkın büyüğü
Özveriyle küçük tut dilini, gönlünü
Kendini unutma yolunu şaşırma
Gelecek kuta selamet yolunu kapatma
**
İktisat, kanaat ve ticaretle ilgili de şöyle diyor;
Gelirin giderine yakın olsun
Giderin fazlaysa hemen gelirine bakın
Alışverişte yumuşak davran
Böyle yaparsan açık olur yolun
İyi insanlara katıl, karıl
İnsan ol ve insanlar arasında yaşa
Ortak işe girme, mal yatırma
Pişman olup kızıl rengini sarartma
**
Ev almak isteyenlere tavsiyesi de şöyle;
Evini barkını büyük yola tutma yakın
Zararı dokunur sana, bunu iyi düşün
Beye komşu olma ya da taşan ırmağa
Ey dürüst kalpli, hisara yakın durma
Bu üç komşuluktan sana yarar yok
Bundan gelecek zararı giderecek yok
Ev almak istersen komşusunu sor
Yer almak istersen suyunu sor
**
Toplum içinde nasıl davranılacağını da şöyle öğütlüyor;
Kötüye katılma selametle yürü
Tavrını doğru tut, dolaş Arap atı gibi
Var olanla yetin, bey adını al
Hırsına hâkim ol, sevinçle salın
Sözü düşünerek söyleyen üzülmez
Gününü boşa geçirmeyen pişman olmaz
Kibirlenme fazla, tatsız olma sen
Cimri olma fazla, sövgü alırsın sen
Ne der işit gönlü alçak kişi
İnsanlığa insanlık gösteren kişi
Eğer iyi adını alayım dersen
Eli açık ol, çok çaba göster buna
Özgür insanı kul etmek istersen gerçekten
Eli açık ol, paylaştır malını, karşılığını görürsün
Başım göğe ersin dersen eğer
Bütün işlerini dikkat ve bilgiyle gör
Adının dünyaya yayılmasını istersen
Yolculara iyi davran, dünyayı dolaşır adın
Huzurlu ve rahat yaşayayım dersen sen
Gafleti bırak ey iyi huylu insan
**
Bedenin isteklerine boyun eğmenin tehlikelerini de şöyle anlatıyor;
Kulluk edeyim dersen Tanrı’ya
Bedenine isteklerini verme, kapat kapıyı
Bütün iyiliklere ulaşayım dersen
Bedenine hâkim ol, hevesine uyma
Bu bedenine arzusunu verme
Sahibinin başını yer istediği olursa
Ona iyilik yaparsan o kötülük yapar
Kötülük yaparsan çaresiz boynunu eğer
**
Her yaştan insana sağlığını nasıl koruyacağını şöyle anlatıyor;
Boğazdan girer hastalık, boğazı gözetmeli
Yemeği ölçülü ye, daima az yiyip içmeli
Sıcaklık artarsa hemen soğuk içmeli
Soğukluk olursa sıcakla dengelemeli
Bahar yıllarındaysan gençse yaşın
Soğuk şeyler iç, ısıtır kanın
Yaşın kırkı geçtiyse, güz mevsiminde
Sıcak şeylerle vücudunu düzenle
Yaşın altmışsa kış zamanında
Soğuk şeylerle arkadaş olma
Hastalıksız, esenlikle yaşamak istersen
Az atlı otu ye, yaşa bey soyu
Rahat ve uzun yaşamak için
Dil adlı eti ye, yaşa ey düzgün
**
Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden sonra yazılmış ilk eserlerden biri Kutadgu Bilig.
Türkçeye “Mutluluk veren bilgi” olarak çevrilmiş.
İslam öncesi Orta Asya Türk kültürünün ayrıntılarını yansıtan çok değerli bir eser.
Yusuf Has Hacip 950 yıl önce yazdığı Kutadgu Bilig adlı eserinde ihmal ve gözardı ettiğimiz, işimize gelmediğinde bazen yok saydığımız, toplumun menfaatlerini unutup, kısa vadeli menfaatlerimize daldığımız gerçekleri hatırlatmış.
İnsan olmanın, insan kalmanın, insan kalabilmenin yollarını tarif etmiş.
Neden ?
Çünkü insanoğlunun arzu ve istekleri, aklı ve öfkesi sınırsız.
Dünyayı güzelleştirme gücü de kendisinde, çirkinleştirme ve yok etme gücü de.
Salgınla birlikte dünya çok hızlı bir dönemece girdi.
Aklımızı, bilgimizi, gücümüzü yaşadığımız toplumun menfaati için kullanmamızın tam vakti.
