Covid-19’un dünya ekonomileri üzerindeki etkisi hız kesmeden devam ediyor. Tüm uluslararası kuruluşlar salgının ekonomi üzerindeki etkileri yüzünden küresel ekonomi ile ilgili tahminlerini sürekli olarak aşağı yönlü revize ediyor. Tıp camiası hastalığının tamamen kontrol altına alınmasının ancak aşının bulunması ile sağlanacağını söylerken aşının bulunma takvimine ilişkin ayağı yere basan tahminler ise 1-2 yıla yayılıyor. Öte yandan ekonomistler de salgın tamamen kontrol altına alınmadan piyasaların dengelenemeyeceğini ifade ediyor. Bu durum da şu anda küresel ekonominin önündeki en büyük tehdit olarak değerlendiriliyor. O halde bir süre daha hükümetlerin etkin olduğu ve ekonomi güvenliğini önceleyen politikaları görmeye devam edeceğiz. Hafta içine özel bir mülakat veren Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak da tam bu noktalara işaret etti ve yeni döneme ilişkin planlarını açıkladı.
Türkiye Covid-19’un sağlık ile ilgili boyutunda hızlı hareket ederek çok ciddi başarı elde etti. Öte yandan niceliği değil niteliği önceleyen ekonomik ve mali desteklerle salgının ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerini minimize etmeye çalıştı. Elbette ekonomiye etki eden ekonomi dışı bir faktörle sadece ekonomi politikası araçlarını kullanarak mücadele etmek mümkün değil. Ancak yine de Türkiye gayrisafi milli hasılasının yüzde 5’i kadar bir destek paketini devreye almayı başardı. Elbette salgına ilişkin ikinci bir dalga ve onun ekonomiyi olumsuz etkileme riski halen devam ediyor. Bu bakımdan ekonomik aktivitenin yeniden canlanması için ilave tedbirlere ihtiyaç duyulacağı öngörülüyordu. Albayrak da bu kapsamda yeni bir paketin yolda olduğunu ifade etti. Peki yeni pakette neler var?
Albayrak, normalleşme sürecinde iktisadi faaliyetin devamını çok önemsediklerini ve iç talebin normalleşmesinin kritik önem sahip olduğu belirtti. Bu bağlamda sosyal ihtiyaç destek paketleri ve finansman kredi destek paketleri hazırlanıyor. Vergi ötelemesi ve bazı kalemlerle güncellemeler olacağını da öngörebiliriz.
Daha önceki yazılarımda yerel paralarla ticaretin Türkiye ekonomisi için ne kadar kritik öneme sahip olduğunu ifade etmiş ve swap (para takası) mekanizmasının doğru kullanımın aynı zamanda bir ekonomi güvenliği enstrümanı olduğunun altını çizmiştim. Albayrak da Türkiye’nin ilk kez finansal güvenlik ve ekonomi güvenliğine ilişkin düzenlemeler yaparak ekonomideki yeni paradigmaya hazırlık yapıldığını belirtti. Bu kapsamda özellikle dış ticaret açığı verilen ülkeler başta olmak üzere ticaret yapılan tüm ülkelerle ticaretin yerel paralarla yapılmasını öncelediklerini ifade etti. İki ülke ticaret yaptığında bir üçüncü ülkenin parasının değil birbirlerinin parasının kullanılmasında swap mekanizmasının önemine vurgu yaptı. Yeni gelmişken ben de swap konusunu sadece Merkez Bankası rezervleri üzerinden değerlendirmenin ne kadar eksik bir yaklaşım olduğunu bir kez daha buradan hatırlatmış olayım.
Ciddi her devlet tıpkı sınırlarını koruduğu gibi ekonomisini de korur. Buna ilişkin tedbirler alır. Serbest piyasa mekanizması ekonominin işlemesi açısından olmazsa olmazdır ancak bir ülke serbest piyasa adı altında ekonomisine yönelen tehditleri görmezden gelemez. Bu durumda esas konuşulması gereken konu son dönemde serbest piyasadan vazgeçiş ya da sermaye kontrolü gibi yersiz argümanlar üzerinden ekonomi yönetiminin ekonomi güvenliğini önceleyecek şekilde aldığı kararlar değil bugüne kadar neden bu adımların atılmadığıdır.
