Kopenhag mı yoksa Kıvrıkoğlu kriterleri mi?

Liderler, Katılım Ortaklığı Belgesi'ne karşı "ulusal programı" belirlemek üzere toplandılar. Kopenhag Kriterleri'ne göre, Türkiye'ye, bir yol haritası çizecekler.

Acaba Kopenhag Kriterleri mi yoksa, Kıvrıkoğlu kriterleri mi egemen olacak?

Farklı kriterler

Genelkurmay Başkanı'nın Başbakan'ı ziyaret etmesi ve toplantıda Ecevit'e iki mesaj ilettiğinin ortaya çıkması üzerine, zihnimde soru işaretleri belirdi:

"Kopenhag Kriterleri ile Kıvrıkoğlu kriterleri birbiriyle çelişiyor. Bakalım hükümet bu çelişkileri nasıl telif edecek? Veyahut telif etmeye gerek görmeyerek, taviz vermeden Kopenhag Kriterleri'ne doğru yol almayı mı tercih edecek?"

Kıvrıkoğlu'nun 2 mesajından biri Kürtçe TV ve eğitim; diğeri parti kapatılmasını zorlaştıran düzenlemeler.

Kıvrıkoğlu, Kürtçe TV ve eğitimin ülkemizi bölünme tehdidiyle karşı karşıya bıraktığını söylüyor; bunun yanısıra parti kapatmayı, dernek kapatmaktan daha kolay hale getiren mevcut sistemden yana ağırlığını koyuyor.

Venedik Kararları

Burada, parti kapatmanın şartlarını belirleyen Venedik Kararları'nı hatırlatmakta yarar görüyoruz:

1- Herkes siyasi partilerin çatısı altında, serbestçe örgütlenme hakkına sahiptir. Bu hak, siyasi düşünce hürriyetini de kapsar.

2- Bir partinin yasaklanması veyahut feshi, sadece bu parti, şiddet kullanarak veyahut şiddet kullanmayı savunarak demokratik düzeni yıkmayı ve anayasa ile teminat altına alınan özgürlükleri ortadan kaldırmayı amaçladığı takdirde, mümkündür. Bir parti, barışçıl yoldan anayasa değişikliğini talep ediyorsa, bu talep o partinin feshi için yeterli sayılmaz.

3- Bir siyasi parti, temsil görevi bulunmayan üyelerinin ferdi davranışları dolayısıyla sorumlu tutulamaz.

4- Partilerin kapatılması, sınırlı bir uygulamaya konu olabilir. Feshi talep edilmeden önce, sözkonusu partinin kişi hakları ve demokratik düzen açısından gerçek bir tehlike oluşturup oluşturmadığı iyice incelenmeli ve daha az radikal tedbirlerle bu tehdidin bertaraf edilip edilemeyeceği araştırılmalıdır.

5- Partilerin kapatılması, sıradışı bir uygulama olarak kabul edilmeli ve güdülen amaç ile alınan tedbir arasındaki orantıya özen gösterilmelidir. Sadece üyelerin değil, partinin tüzel kişiliğinin anayasa dışı bir eylem süreci içinde olup olmadığı hususu, iyice araştırılmalıdır.

Anayasa Mahkemesi, Fazilet hakkında kararını verirken, Venedik Kararları'nı da gözönüne almalı. Ayrıca Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliğine aday bir ülke olduğunu aklından çıkarmamalı. Dünya artık şiddet olmadıkça her türlü düşünceye yeşil ışık yakıyor.

Düşüncede de aynı kıstaslar geçerli. Ortada açık ve mevcut bir tehlike var mı? Verilen ceza ile ulaşılmak istenen amaç arasında orantı korunmuş mu? Benzer amaçlara bu ceza verilmeden ulaşmak mümkün mü?

Parti kapatma

Gerçi, Batı dünyasında Nazi Almanyası'nı öven ve Yahudi düşmanlığını yayan fikirler zaman zaman suç sayılabiliyor. Ama şiddet eşlik etmedikçe, yasak, parti kapatmaya kadar gitmiyor.

Nitekim bugünlerde Almanya'da Nasyonal Sosyalist Parti'nin kapatılması konusunda da şiddet şartını öne çıkaran görüşler ileri sürülüyor:

"-Nasyonal Sosyalist Parti'nin kapatılabilmesi için elimizde çok önemli belgeler var. Bu konuda çok titiz davrandık. Hiçbir açık istemiyoruz. Elimizdeki belge ve kanıtlara göre bu partinin amacının sistemi değiştirmek olduğunu kesin olarak anladık. Buna izin veremeyiz. Üstelik bu parti kurulduğundan beri, yani 36 yıldır bu görüşlere sahip. Bugüne kadar bekledik. Çünkü 4-5 yıldır eyleme dönük hareket etmeye başladılar. Dazlakları yanlarına çekip, onları militan olarak kullanıyorlar. Yabancılara, yani insanlara saldırıyorlar, öldürüyorlar. Yani bardağı taşırdılar. Kesin olarak kapatılacaklar." (23 Ekim 2000 - Tufan Türenç -Hürriyet)

Andıç

Bu arada Anayasa değişikliği tekliflerine ilişkin bir andıçı da hatırlatmadan geçemeyeceğim. Genelkurmay Başkanlığı'nın hazırladığı istihbarat raporunda, Fazilet Partisi'nin talepleri, bölücülüğü teşvik eder, şeriat tehlikesini arttırır gerekçesiyle, kuşkuyla karşılanıyordu:

"FP'nin değişmesini istediği 81 maddeden 57'si, makûl karşılanabilir. 10 madde, ülkenin bütünlüğü aleyhine kullanılabilecek hususlar ihtiva ediyor; 8 madde, Silâhlı Kuvvetler'in etkinliğini azaltacak mahiyette. 6 madde ise, laikliği tehlikeye düşürebilecek hususlardır."

Aynı andıçta Anap'ın özgürlükçü tavrından da endişe duyuluyor; buna mukabil Ecevit ve MHP övülüyordu:

"DSP, kurulduğundan beri, en geniş özgürlüğü savunan parti olmasına rağmen, Ecevit, başbakan olduktan sonra, Anayasa değişikliği hususunda ihtiyatlı hareket ediyor. Ancak kimi milletvekilleri ile partinin seçmen kitlesi ve rakip olan CHP'nin söylemleri, Anayasa değişikliği konusunda Ecevit üzerinde baskı oluşturacaktır.

...1982 Anayasası'nın doğal savunucusu olan Anap, son haftalarda demokratikleşmeden özgürlüklerden ve Güneydoğu sorunundan en çok söz eden parti olmaktadır.

...MHP, anayasa değişikliği konusunda kendisini angaje edecek ifadelerde bulunmamaktadır. Seçmen kitlesinin milliyetçi yönünün ağır basması nedeniyle, cumhuriyetin temel nitelikleri ve devletin üniter yapısı aleyhindeki, MGK'yı pasifleştirecek istikametteki tekliflere karşı çıkacaktır."

Görüldüğü gibi, Kıvrıkoğlu'nun, Ecevit'i ziyaret ederek "demokratikleşme" hakkında görüş beyan etmesi yeni bir olay değil. Çeşitli andıçlarla zaten Genelkurmay bu işin içinde.

"MGK'daki askerî üyelerin sayısı azalsın veyahut aynı kalsın" tartışmasına da bir başka andıçla giriyor askerler. Ve sonunda aşağıdaki ilke üzerinde anlaşıyorlar: "Milli Güvenlik Kurulu'na tek başına Genelkurmay Başkanı katılsın ve oy hakkına sahip olsun. Genelkurmay Başkanı'nın önemli gördüğü konularda onun talebi üzerine, diğer kuvvet komutanları da katılabilsin; onların da oy hakkı olsun." (Ocak 2000)

Evet hükümet önemli bir karar arefesinde. Kopenhag Kriterleri, Venedik Şartları mı geçerli olacak, yoksa Kıvrıkoğlu'nun kriterleri mi?

Zirveden çıkan sonuca göre, liderlere soracağız: "Emin misiniz? Son kararınız mı acaba?"