At gözlüğü

Atlar dışında bir başka hayvan türüne daha gözlük kullandırıldığına dair bilgisi olan varsa beri gelsin. Biz insanlar atlara, daha doğrusu beygirlere gözük kullandırmışız. Beygirlere, zira binek atları değildir gözlüklü olanlar. Küheylanlar gözlükten vârestedir. Sadece arabaya koşulan atlardır gözlük kullanan. Bu yüzdendir ki kelime dağarcığımıza at gözlüğü ilâve olunmuş. İnsanlar atların gözlüklü olanlarına neden gerek duymuş acaba? Atların daha iyi görmesine yardımcı olmak için mi at gözlüğünü icat etmişler? Ne gezer! Tam tersine! At gözlüğü bir işe yarıyorsa atların görüş sahasını daraltma işine yarıyor. İstenilen şey arabaya koşulmuş atların tamtamına önlerini, kat etmekte bulundukları yolu, sadece yolu görmeleridir. Gözlüklü atların çevreyle ve ortamla ilgilenmesi istenilmez. Yol boyunca araba çeken atların çevreden ve ortamdan kötü etkileneceği varsayılmıştır. Arabanızı çeken atların yanını yöresini fark ederek ürküp parlamasını, gemi azıya almasını istemiyorsanız onlara gözlük takacaksınız.

At gözlüğü tabirinin kullanımı dolayısıyla insanlara mahsus arsızlığın bir çeşidiyle daha karşılaşıyoruz. Eğer aramızdan birinin at gözlüğü taktığını söylemişsek zikrettiğimiz bu fiili bir kınama vesilesi de kılmış oluruz. At gözlüğü takmasaymış etrafında neler olup bittiğine vâkıf olacakmış. İşte burada durup insanlık halinden ne anladığımızı ve/veya ne anlaşılması gerektiğini sorgulayalım. Bir yolu yürümenin ön şartı o yolda sebat etmektir. Madem yola girmeyi erdem belirtisi ve yoldan çıkmayı kötü bir şey saymışız; o halde nasıl olur da dikkatimizi yola teksif eden at gözlüklerinden bahis açtığımızda kınayıcı bir dile başvurabiliriz? Diyebilirsiniz ki burada kınanan yola teksif oluş değil ve fakat at gözlükleri yüzünden dar görüşlü hale geliştir. Dar görüşler bizi kıt anlayış seviyesinde bırakır. Anlayışımız fakirleştiği için yürüdüğümüz yolun değeri azalır. Oysa hem yol yürümekte sebat gösterebilir ve bunun yanı sıra at gözlüğü takmadığımız için çevremizde hangi unsurların yer aldığını öğrenerek geniş bir görüşün de sahibi olabiliriz. İlk bakışta bu açıklamalar hepimize mantıklı ve cana yakın gelebilir. Ne var ki geniş görüşlü olmayı bir yolu kasıtlı olarak yürümekle, belirlenmiş bir yönde mesafe kat etmekle pek kolay uzlaştıramayacağımızı hiç hesaba katmayız.

Yolculuk ve geniş görüşlülük bize girdiğimiz yoldan başka yolları da takip etmeye kışkırtmadığı taktirde uzlaşabilir. Eğer söz konusu kışkırtma vuku bulursa başlangıçta yolculuk olarak bildiğimiz şey yerini muammalar çözme hevesine, geniş görüşlülük olarak adlandırdığımız ruh durumu ise yerini izafiyet ve keyfiliğe bırakır. Yolculuk ve geniş görüşlülüğü uzlaştırmak istiyorsak sarf ettiğimiz zamanla yolumuzun emniyet içinde yürünme nispetini artıran bilgiyi karşılaştırmamız lâzım. Harcadığımız zamanın çokluğuna mukabil kazandığımız bilgi az ise geniş görüşlülük sadece avareliğimizin bir bahanesidir. İktisap ettiğimiz bilgiye ulaşmak için geçirdiğimiz zamanın ne kadar uzun bir süreyi kapsadığına esef etmiyor, yazıklanmayı aklımıza getirmiyorsak geniş görüşlüğü bir ihtiyaç derecesine çıkararak semerelendirmeyi başarmışız demektir.