Çok vatanlı olmak

İsveç deyince, ilk akla gelen isimlerden biri 1833'de Stockholm'de doğan, dinamitin bulucusu ve Nobel ödüllerinin arkasındaki güç olarak Alfred Nobel gelir.

Nobel, 1866'da dinamiti bulduktan sonra İsveç sınırlarının dışına çıkarak, yirminin üzerinde ülkede fabrika kurmuş. O sayısı 350'yi aşan patentin sahibi, şiir ve tiyatro oyunu da yazmış, bir kimyacıdır.

İsveç'in adını bütün dünyaya duyuran Nobel Vakfı Haziran ayında kuruluşunun yüzüncü yılını kutladı. İlki 1901'de verilen Nobel ödülleri, yirminci yüzyılın sanat, bilim ve siyasi gelişmelerinin de bir tarihidir.

Arjantinli yazar Jorge Luis Borges "Bir ödülün bunca önemli, onu verenlerinse böylesine önemsiz olmaları çok garip doğrusu" diyerek, her yıl Fizik ve Kimya'dan Edebiyat ve Barış'a kadar değişik alanlarda önde gördüklerini ödüllendiren İsveç Akademisi'ni eleştirir.

Kim nasıl eleştirirse eleştirsin, İsveç Nobel gibi, sınırların dışına çıkmasını bilen kişi, kurum ve kuruluşlarıyla, dünyanın en etkili ülkelerinden biri haline gelmiştir. İstanbul'dan daha küçük nüfusuyla onun üzerinde dünya markasının sahibidir. Her milyona en az bir dünya markası ürün düşer.

İsveç'in dev kuruluşlarından biri ABB firmasıdır. Kurum 1890'da Stockholm'de kurulan ASEA ile 1891 İsviçre'de faaliyete geçen BBC'nin 1987'de birleşmesinin sonucu ortaya çıktı. İki dev işletmenin birleşmesi, globalleşen dünyada sınırların dışına çıkarak düşünmenin, ne kadar önemli olduğunu gösterir.

Biri İsveç, diğeri İsviçre kuruluşu olan iki firma, bir dünya gücü olmak için, sınırların dışına çıkmanın zorunluğunu görmüşler. Aralarında güç birliği yaparak, bir ellerini Atlantik'in, diğer ellerini de Pasifik'in kıyılarına uzatarak, Amerika, Hindistan ve Çin'de yatırım yapmaya yönelmişler.

ABB dünya ölçüsünde 300 bin çalışanıyla Türkiye'nin toplam ihracatından çok daha büyük üretim yapıyor. "Vatan", "bütünlük", "özgürlük", "bağımsızlık" gibi, Türkiye'de tartışılmaktan bile korkulan kavramlar, globalleşmenin hız ve yoğunluk kazanmasıyla, bilinen anlamlarını bir bir yitiriyorlar.

İki kurumun birleşmesinin mimarı ABB'nin Yönetim Kurulu Başkanı İsveçli Percy Barnevik, ABB'yi İsveç ya da İsviçre gibi, bir ülkeye sığamayacak kadar büyük, "çok vatanlı" bir kuruluş olarak görüyor.

ABB'nin merkezi İsviçre'de. Ancak Zürih'teki merkezde yalnızca yüz kişi çalışıyor. Kuruluşun bütün faaliyet raporları İngilizce yayınlanıyor. ABB haberleşme ve yazışma dili olarak İngilizce'yi benimsemiş. Bilançolar ve gelir tabloları dolarak hazırlanıyor. Buna karşılık ABB bir Amerikan ya da İngiliz kuruluşu değil.

ABB vatansız değil, birden çok vatanı var. İsveç'te yaşayan, İsviçre'den evlenmiş, bir Türk gibi, çok ülkeyle bağı var. Başarısı da "çok vatanlı" olmasından kaynaklanıyor.

Türkiye İsveç ve İsveçli kurum ve kuruluşlar gibi ülke sınırlarının dışına çıkarak, "çok vatanlı" düşünmesini başaramazsa, dünyada "tek" sandığı dilini, coğrafyasını, bayrağını ve kültürünü de koruyamaz.