Asmalı'dan Saraylar'a...

Asmalı, Marmara Adası'nda küçük, sessiz, asude bir deniz köyü.

Adanın güney tarafındaki sahilde, Kapıdağı yarımadasının tam karşısında, bir koyda kurulu, zeytinlikler, yemişler ve bağlar arasında bir yerleşim yeri. Ada gibi buranın da ilginç bir tarihi var. Roma döneminden beri insanların meskun bulundukları ada 15. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin hakimiyetine geçince adanın merkezi olan Marmara'ya Müslümanlar da yerleşmeye başlamışlar. Ama cumhuriyete kadar Rumlar hakim unsur olarak kalmışlar.

Mübadele çerçevesinde Rumlar buradan çıkarılınca boşalttıkları yerlere muhtelif yerlerden gelen Türkler yerleştirilmiş. Asmalı'ya Sürmene'den gelenler, çevre köylere ise Cide, İnebolu, Rize ve Bulgaristan'dan gelenler iskan edilmiş.

Marmara Denizi ortasında bir ada köyü olan Asmalı'ya gittiğinizde kendinizi tipik bir Karadeniz köyünde hissediyorsunuz. Aradan şu kadar sene geçmesine rağmen buraya yerleştirilmiş Sürmenelilerin ne konuşma şekilleri, ne gelenekleri, ne giyimleri, ne de temel uğraşı alanları büyük bir değişme göstermiş. Burada doğup büyüdükleri halde kadınlar peştamal takıyorlar, Karadeniz ağzını konuşuyorlar, mutfak kültürlerinde Karadenizlilik hakim öge olarak yaşanıyor.

Erkekler geldikleri yerlerdeki gibi balıkçılıkla, denizcilikle meşguller. Bu geleneksel mesleklere ilave ettikleri yeni uğraşı zeytincilik olsa gerektir. Zira Sürmene'de zeytin ve zeytincilik kültüründen yoksun olan bu insanlar Asmalı'da yerel bir uğraş olan zeytin ve zeytinciliği benimsemişler. Zeytine dayalı mutfak ve yemek kültürünü benimsemişlerdir.

Mermer diyarı Saraylar...

Marmara Adası'nın en önemli beldesi kuzeydeki Saraylar olsa gerek. Burası adaya adını veren zengin mermer yataklarının ve işletmelerinin bulunduğu bir yer.

Roma ve Bizans dönemlerinde, ardından Osmanlı döneminde olduğu gibi bugünde mermerciliğin merkezi konumunda. İstanbul ve çevresinin mermer ihtiyacının karşılandığı Saraylar, mermercilik konusunda bir de açık hava müzesine sahip.

Roma ve Bizans döneminden kalma heykeller, lahitler, çeşitli kilise ve diğer yapıların unsurları sergilenmekte. Sarayların Belediye Başkanı Remzi Bey, burasını Türkiye'ye ve dünyaya tanıtmak için büyük bir çırpınış içinde. İlgisizlikten ve siyasetçilerin verdiklerini sözlerini tutmamalarından şikayetçi. Yabancıların buraya gösterdikleri ilgiyi sitayişle anlatıyor. Almanların yatırım yapacaklarını ama liman kapasitesinin yetersiz olduğunu söylüyor.

Yol ve ulaşım ayrı bir sorun. Saraylar'dan her gün mermer yüklü kamyonlar ve gemiler kalkıyor. Tekirdağ'dan motorlarla buraya ulaşmak mümkün. Ama ada içindeki Merkez-Saraylar yolu hala toprak ve stabilize. Yıllardır asfaltlanamamış, Başkan Remzi Bey asfalt için hazırlıklar yaptırıyor, seneye asfaltlanacakmış.

Asmalı olsun Saraylar olsun çok temiz deniz sahiline sahipler. Ama turizm açısından gelişmiş değil. Özellikle Saraylar ile Asmalı arasındaki kumlu koylar ve plajlar dinlenmek için ideal. Ne var ki tanıtım yapılamadığından ve alt yapı eksikliğinden bom boş durmaktadır.

Saraylar beldesinin mermercilikle ilgili tarihi mirası korunması gerektiği gibi ahşap yapı ve işçilik açısından birer şaheser olan Asmalı'daki ayakta kalan birkaç yapının da koruma altına alınması, restore edilebilmesi için desteğin sağlanması gerekiyor.

Asmalı sahilinde çınarların altında köylülerle sohbet etmek, nefis adaçayı içmek, balıkçıların hatıralarını dinlemek, Saraylar'da mermer ocaklarında mermerin çıkarılışını seyretmek, açık hava müzesini gezip Roma ve Bizans dönemlerine geri gitmek, insanlığın tarihsel serüvenini düşünmek ayrı bir zevktir.