Cahit Zarifoğlu okuru

Cahit'in sonsuzluğa göçüşünün üzerinden onüç yıl geçmiş. Geçen sürede, onun şairlik yanı gide gide ağırlığını daha çok hissettiriyor ve Cahit Zarifoğlu okuru gibi bir okur kümesi beliriyor. Artık onüç yıl önce tartışılan bir konu, Cahit'in şiirinin kapalı olup olmadığı ya da niçin zor anlaşılır olduğu türünden meseleler tartışma alanından çekildiler. Şimdi artık onun şiirine nüfuz etmek isteyen o şiirin anlam katmanlarını yoklayan bir okuyucu kümesi oluşuyor. Onun adına yapılan atıflarda şiirine değiniliyorsa, belli oluyor ki, artık bu şiirin anlaşılmaz oluşu ya da zor anlaşılır oluşu söz konusu bile değil. Cahit'in okuru artık yalnızca onu anlamış olmakla kalmıyor, üstüne bu şiir üzerine yorum da geliştiriyor. Aslında olması gereken de baştan beri böylesi olmalıydı.

Demiyorum ki, Cahit Zarifoğlu'nun şiiri artık her yanıyla anlaşılmıştır ve artık o şiirde anlaşılacak bir şey kalmamıştır! Hayır, böyle bir iddia, onun şiirini basite indirgemek olur. Bilakis zaman içinde Cahit'in şiiri üzerine geliştirilecek yorumlar, bu şiirin zengin madenini daha da ortaya çıkartacak, fakat bu maden işlendikçe tüketilmek yerine işlendikçe çoğalacak! Bütün büyük şairlerin durumu aynı sonucu paylaşıyor: Homeros'tan günümüze, büyük şairler üzerine yapılan yorumlar onların tüketilmesine değil, bilakis çoğaltılmasına matuf çabalar cümlesinden anlaşılmalıdır.

Sanıyorum şiir okuru şu etmenin farkındadır: şiir, öncelikle anlaşılmak için değil, fakat ondan tad almak için okunur. Tadı alınamayan bir şiir anlaşılır olsa ne çıkar? Ve bir şiirin, son tahlilde anlatmak istediği şey ne olabilir? Eğer ortada bir hikmet varsa ve okuyucu hikmetin anlamına nüfuz etmek istiyorsa, mesele yok. Ama hikmet yerine şiirde bir "anlam" avcılığına çıkılmışsa, ola ki "o anlam" bir düz yazıda daha düzgün anlatılmıştır. Dahası, bilimsel bir metin o anlamı daha çok anlaşılır kılmış olabilir. Böyle bir okuyucunun oralara gitmesi daha isabetli olur. Oysa şiir okuyucusunun bu anlamda bir yaklaşımı anılmaya bile değmez.

Vaktiyle Cahit Zarifoğlu okuruna katkı sadedinde, bu şiiri müphem kılan etmenleri araştırmış ve bazı sonuçlara ulaşmıştım. Bir bakıma teknik bir çalışmaydı o. Bu şiirde kimizaman öznenin belli olmaması, kimizaman belli bir kelimenin çok anlamda kullanılması, kimizaman bazı kelimelerin hem kendinden önceki kelimeye (veya ibareye) hem kendinden sonra gelene ilimikli bulunması, kimizaman şairin hayatıyla ilgili bir anekdotun o şiirin bir biçimde anlaşılmasına yardımcı olduğu.. gibi hususlara değinmiştim. Bu tür çalışmaların şimdi de sürdürülmesi gerektiği kanısındayım.

İmdi, Cahit Zarifoğlu'nun kendine özgü bir okuyucu kümesi oluşmuşsa da ve bu kümenin gide gide çoğalması beklenebilirse de, gene de bu şiir üzerinde dişe dokunur çalışmaların henüz yapılmadığının altını çizmemiz gerekiyor. Sanıyorum bu tür çalışmalar zaman içinde gerçekleşecektir. Şimdilik bazı akademik çalışmalarla yetinmek zorunda bulunuyoruz. Ama inanıyorum ki, Cahit'in şiirini anlayanlar ve o şiir üzerinde düşünenler gelecek zamanlarda daha da çoğalacak.