Clinton yönetimi, Hazar bölgesindeki enerji politikasının "Büyük Oyun"unu ne kadar iyi oynadığına dair mutlu konuşmalar yapmaya devam ediyor. Bu stratejinin temel parçaları olan petrol ve gazı Türkiye'ye transfer edecek bir dizi boru hattı sallantıda. Clinton'ın yardımcıları, geçen Kasım'da İstanbul'da yapılan toplantıda Amerikan boru hattını desteklemek için Türkiye, Gürcistan, Azerbaycan ve Türkmenistan'dan söz almışlar ve bu toplantıda bir "diplomatik zafer" kazandıklarını açıklamışlardı. ABD yetkilileri, boru hattı ticaretini kendi kontrolleri altına almak isteyen Ruslar'ın üstesinden geldiklerini düşünerek seviniyorlardı. Ama Clinton'ın İstanbul açıklaması, dış politikasının başka örneklerinde de görüldüğü gibi, sadece bir gösteri olarak kalacak gibi.

Ruslar oyunu sıkı oynuyor

Ruslar, boru hattı oyununu Amerikan yönetiminin beklediğinden daha sıkı oynuyorlar. Çeçenistan'da kanlı bir savaşı yürütüyorlar, bu kısmen kendi boru hatlarının güvenliğini sağlamak amacını da güdüyor. Ve Amerika'nın Ankara, Bakü ve Aşkabat'taki dostları ABD diplomasisi için pek fazla bir şey yapmıyor. Bölgeyi ziyaret eden Clinton'a duymak istediği şeyleri söylüyorlar, sonra da Moskova ile anlaşma yapıyorlar. Clinton'ın boru hattı stratejisinin açmazda olduğuna dair bir işaret, Pazartesi günü Türk Enerji Bakanı, Azerbaycan ve Gürcistan ile Bakü-Ceyhan petrol boru hattı ile ilgili bazı konularda anlaşamadıklarını açıklamasıyla geldi. Washington'daki danışmanlık şirketi Petrokum Finance Co. uzmanlarından Julia Nanay, "Bakü-Ceyhan planı kendi içinden çöküyor, çünkü bu hat için petrol yok" diyor. Nanay, şu anki planlar ile projenin ticari hale gelebilmesi için günlük 1 milyon varile ihtiyaç duyduğunu söyledi.

Trans-Hazar Hattı da sallantıda

ABD yönetiminin boru hattı stratejisinin öbür ayağı Trans-Hazar Gaz Hattı da sallantıda. Konsorsiyum Bechtel, GE Capital ve Shell'den oluşuyor ve "Bu hattın ticari ve iyi bir yatırım olduğuna inanıyoruz" diyor. Ama Hazar rotası, Türkiye'ye ulaşan iki alternatifle karşı karşıya, bunlar ise Rusya ve İran'ın desteklediği projeler. Ruslar'ın projesi "Mavi Akım" olarak biliniyor. Rus gaz devi Gazprom, Karadeniz'in altından bir hat inşa etmeyi düşünüyor. Bu bir teknolojik marifet istiyor ve Ruslar ile İtalyan ortakları proje finansmanında bazı sorunlarla karşılaştılar. Ama ABD yetkilileri de bu projenin bu yıl başlayacağını düşünüyorlar. Türkler, Clinton yönetiminin planlarını desteklemeye söz verseler de, Mavi Akım konusunda istekliler. Bir ABD'li yetkili, Türkler'in bu desteğinin açıklanmasında Türk basınında yeralan bazı politikacıların bu hattın desteklenmesi için rüşvet aldığı iddialarının açıklayıcı olabileceğini söylüyor. Bu arada, İranlı'lar Türkiye'ye gelen kendi boru hatlarını bitirdiler. Türk tarafının yapımı ise gecikti ve Türkler'le İranlılar "al ya da öde" şeklindeki sözleşmeyi 2001 Eylül'üne ertelediler.

'Bu kadar gaz Türkiye'ye fazla'

Bu durumda, pazar üçüncü bir ABD destekli Hazar Hattı'nı destekleyebilir mi? Bu ise pratik bir işletme sorusu. Ruslar, Mavi Akım ile Türkiye'ye yıllık 16 milyar metreküp, İranlılar 10 milyar metreküp gaz satmayı planlıyorlar. Trans-Hazar Hattı buna 16 milyar metreküp daha ekliyor, bu ise hızla büyüyen Türkiye ekonomisi için bile fazla bir gaz. Trans Hazar Hattı'nı yapacak konsorsiyum bile "Eğer Mavi Akım" başlarsa, bizim de planlarımızı yeniden yapmamız gerekir" diyor. Ama ABD yetkilileri, Büyük Oyun'a takılmış bir şekilde boru hattı projesinin iyi çalışacağını düşünüyorlar. Enerji Bakanı Bill Richardson, "Tüm taraflı başarılı şekilde bu anlaşmaya getirdiğimizi düşünüyoruz. Ve daha önce söylediğim gibi, bu bir dış politika zaferidir" diyor. Ama zaferler bu kadar kolay olsaydı. Biz çerçeve anlaşmalar yaparken, Rus tankları Grozni'yi yerle bir ediyor ve bizim boru hattı müttefiklerimiz Azeri ve Gürcüler'i sıkıştırıyor. Ruslar için Türkiye'ye giden petrol boru hatlarını kontrol hayati bir meseledir. Rusya, bu boru hatları kumarında masaya güçlü kağıtlar koydu. (WASHINGTON POST)