Emin Maluf 'irtica'yı yazmış!

Emin Maluf'un adıyla ilk olarak İlhan Kutluer'in Yedi İklim'de yazdığı bir yazıda karşılaştım. Kutluer, Maluf'un Arapların Gözüyle Haçlılar adlı kitabından sözediyordu. Maluf, Haçlılar dönemine ait kaynaklardan hareketle Müslümanlar'ın, Haçlılar'a göre yüksek bir medeniyet düzeyinde oldukları sonucuna varıyordu.

Maluf, Afrikalı Leo romanıyla tanındı Türkiye'de. Daha sonra, Semerkant, Doğu'nun Limanları, Tanios Kayası, Işık Bahçeleri romanları ile Ölümcül Kimlikler ve Arapların Gözüyle Haçlılar adlı kitapları çevrildi Türkçe'ye.

Ben, bu kitapların (henüz başladığım Işık Bahçeleri hariç) tamamını büyük bir zevkle okudum. Romanlarında, bizim insanımızı ve bizim coğrafyamızı anlatıyordu Maluf. Yolu zaman zaman Avrupa'nın ortalarına, Paris'e, Roma'ya düşse de, baktığı göz bir Avrupalı'nın gözü değildi.

Bu romanların içindeki hayat, dini bir zemin üzerinde yaşanıyordu. Yazar, bütün dinleri konuşuyor, konuşturuyor, ama kimseyi küçümsemiyordu.

Maluf'u okurken, "Acaba bu adam Müslüman mı?" diye sorduğum oldu. Ama, fazla peşine düşmedim bu sorunun.

Yeni Şafak'ın bölge toplantısı için Diyarbakır'a giderken uçakta okuduğum Ölümcül Kimlikler'de Maluf hakkında sorulabilecek tüm soruların cevabı vardı.

Maluf, 20. yüzyılın sonunda insanlığın temel sorunu haline gelen kimlik sorununu 'Hem Lübnanlı, hem Fransız' diye özetlediği kendi kimliğinden başlayarak tartışıyordu. Hristiyanlığı ve Araplığı benimsiyor, ama kendisini 'her türlü inanç sisteminin dışında' görüyordu. Sonra bizim Türkiye'de gece gündüz konuşup durduğumuz laiklik, irtica, etnik kimlik, Batılılık, Müslümanlık gibi konulara doğru açılıyordu.

Bizim dünyamızda çekilen toplumsal acıların kaynağını, kendi insanıyla, kendi kimliğiyle çatışan, onun varlığına düşman kesilen ruh halini, Maluf'un da teşhis ettiğini ve nazik bir dille söylediğini gördüm: "Kendi çeşitliliklerini özümseyemeyenler, unutturmak istedikleri kendi benlik parçalarını temsil edenlere saldırarak, kimi zaman en azılı kimlik katilleri durumuna düşeceklerdir. Tarih boyunca pekçok örneğini gördüğümüz bir öznefret..." (S. 34)

Maluf, kitabında, başörtüsünden, çarşaflardan, Müslümanlık'la ilişkilendirilen bazı şeylerden hoşlanmadığını beyan etme ihtiyacı duyuyor; birçok yerde, (Diğer kitaplarındaki tutumundan farklı olarak) bir Müslüman için hiç de ferahlatıcı olmayan cümleler kullanıyordu. Ama bunlar, İslam'la ilgili bazı gerçekleri görmesine ve göstermek için gayret etmesine engel değildi.

Yukarıda sözünü ettiğim romanları yazmak için edindiği birikim, onu, Müslümanlar'ın başka kültürlerle bir arada yaşama konusundaki performansından sitayişle sözetmeye zorluyordu: "Eğer atalarım, Müslümanlar tarafından fethedilen bir ülkede Hristiyan olmak yerine, Hristiyanlar tarafından fethedilen bir ülkede Müslüman olsalardı, onların inançlarını koruyarak on dört yüzyıl köy ve kentlerinde yaşamaya devam edebileceklerini sanmıyorum." (S. 50)

Bu cümleler, bir Batılı'yla, ya da İslam'la çatışma eğilimi gösteren kimliklerle diyaloğun başlangıç noktası olabilir. "Öteki"ne karşı şiddet eğilimi taşıyan Müslümanlar için de, iyi bir noktadır burası.

Batı uygarlığının bugün elde ettiğini konumu 'tarihin sonu' gibi görme eğiliminde olan bu adamın, İslam dünyasında 20. yüzyılın son otuz yılında ortaya çıktığını söylediği ve Müslümanlar'ın geçmişteki durumlarıyla bağdaştıramadığı bazı tezahürleri, mesela Cezayir'deki şiddeti nasıl izah ettiğini dilerseniz bir başka yazıda ele alalım.