Osmanlı döneminde yetiştirilen 25 orijinal gül çeşidinden bugün, İstanbul bahçelerinde ancak 10 kadarına rastlandığı bildirildi. İ.Ü. öğretim üyesi Prof. Dr. Turhan Baytop'un yazdığı "Türkiye'de Eski Bahçe Gülleri" adlı kitap, Kültür Bakanlığı'nca yayımlandı. Osmanlı döneminde yetiştirilen ve Türkiye'ye has gül türlerinin tanıtıldığı kitapta, Prof. Dr. Baytop'un, İstanbul'da ve Anadolu'da yetiştirilen gül çeşitleri üzerine yaptığı araştırmaların sonuçlarına yer verildi.

Avrupa'da "çiçeklerin kraliçesi" olarak kabul edilen, İslam ülkelerinde ise "Peygamber'in terinden oluştuğuna" inanılan gül, Osmanlı döneminde de özel bir ilgi gördü. O dönemde birçok ünlü kişi özel bahçelerinde yetiştirdikleri nadir çeşitlerle iftihar ederken, bazıları zamanla halk düzeyine kadar inerek büyük bir üne sahip oldu. Eski güllere karşı olan ilgi, Sultan 2. Mahmut döneminden itibaren azalmaya başlarken, o dönemde yetiştirilen eski güllerin yerini, Avrupa'dan getirilen yeni çeşitler aldı. 18. yüzyılın başlarında çeşitleri 2 bine kadar yükselen, ancak tamamen yok olan İstanbul lalesi gibi bir zamanlar Anadolu bahçelerini süsleyen gül çeşitleri de yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı.

'Eski bahçe gülleri'

Prof. Dr. Baytop'un araştırmasına göre, 18. yüzyılda 25 kadar olan orijinal gül çeşidinin sayısı bugün 10 civarına kadar inerken, bazı çeşitler tamamen yok oldu. Osmanlı döneminde yetişen ve bugün bazıları yok olan süs gülleri türleri arasında, "Acem gülü", "Beyaz gül", "Çardak gülü", "Frenk gülü", "Hafız gülü", "Kan gülü", "Kayısı gülü", "Kırmızı gül", "Mayıs gülü", "Mısır gülü", "Mis gülü", "Muska gülü", "Nasır gülü", "Rana gülü", "Sadberk gülü", "Sakız gülü", "Sarı gül", 'Şam gülü", "Tarçın gülü", "Van gülü", "Yediveren" ve "Ziba gülü" bulunuyor.

Öte yandan, o dönemde yetiştirilen ve bazıları Avrupa'dan getirilen türlerin melezleri olan eski bahçe gülleri ise şu isimleri taşıyor: "Ahmediyye Gülü", "Anadolu Gülü", "Beyaz Gül", "Çay Gülü", "Fındık Gülü", "Frenk Gülü", "Hoşab Gülü", "Japon Gülü", "Katmerli Sarı Gül", "Kırk Kandil Gülü", "Köpek Gülü", "Layemut Gülü", "Mayıs Gülü", "Menekşe Gülü", "Misk Gülü", "Okka Gülü", "Sarı Gül", "Siyah Gül", "Şam Gülü", "Tevrizi Gülü", "Van Gülü", "Yağ Gülü", "Yeşil Gül" ve "Zeybek Gülü"

ÖZEL TÜRLER AVRUPA'DA ÜN SALMIŞTI

Prof. Dr. Baytop'un araştırmasına göre, o dönemde gül meraklıları tarafından yüzlerce gül çeşidi, Avrupa ülkelerinden getirilerek İstanbul'da yetiştirilirken, Türkiye'ye has özel türler de Avrupa'ya götürülmüştü. Osmanlı güllerinin Avrupa'da ün salması üzerine, o dönemde François Crepin adlı araştırmacı, Anadolu'dan toplanmış olan gül örnekleri üzerinde çalışarak sonuçlarını, 1891-1893 yılları arasında yayınladı. P. Mandenova adlı araştırmacı ise Türkiye'de yetişen yabani gül türlerini inceledi. Meşhur çiçek ressamı P.J. Redoute de, Türkiye'de yetişen bazı gül çeşitlerinin, olağanüstü güzellikte resimlerini yaptı.

ÇAY GİBİ KOKAN BİLE VARDI

Osmanlı dönemindeki eski bahçe güllerinden bazılarının özellikleri şöyle:

Fındık gülü: Katmerli pembemsi ve beyaz renkte olan bu tür, Isparta gülünden 3 kat daha fazla uçucu yağ taşıması nedeniyle yağ gülü olarak büyük bir değere sahip bulunuyor.