İlk bakışta sıradan, iddiasız ve yoksulluktan başka sorunu olmayan, böyle olduğu için de başını kaldırıp uluslararası politikada rol kapmaya mecali olmayan bir ülke görüntüsüyle karşılaşıyorsunuz. Zaten, dış ticaret hacmi 1 milyar Dolar'dan ibaret, 1.7 milyar Dolar'lık dış borcu ise orta büyüklükte bir Avrupa şirketinin cirosuyla bile kıyaslanamayacak kadar küçük bir ülkeden söz ediyoruz. Çalışanların aylık ortalama 15 Dolar ücretle hayat mücadelesi verdiği Kırgızistan, küçük ekonomisiyle Orta Asya liginin de en gerisinde bulunuyor. Bu yüzden de başını kaldırıp dış politika aktörü olabilmesi mümkün görünmüyor. Ama, Kırgızistan'ın asla elde edemeyeceği bölgesel rol bu ülkeye, süper güçler tarafından inanılmaz bir zenginlikle sunuluyor. Bir yandan ABD öte yandan Rusya ve Şhangay Beşlisi, Kırgızistan'ı insanları fakir ama stratejik önemi yüksek bir ülke haline getiriyor.

Bu ülke bulunmaz bir uluslararası ilişkiler labaratuvarı... Kırgızistan, tabloya Türkiye'den bakıp da "Orta Asya'da söz sahibi olmalıyız" diyenler için, bu coğrafyada etkin olabilmenin güçlüğünü ve meşakkatini gösteren açık bir örnektir. Bu açık örnek de gösteriyor ki bu coğrafyada hiçbir ülke; sadece akrabalık, kültür ya da din bağı bulunduğu için Türkiye'nin istediği rotada kalamaz. Bu mümkün değildir, belki bir hayaldir.

Bişkek-Manas Havaalanı'na indigimizde alanın bir bölümünde park etmiş Amerikan askeri kargo uçaklarıyla karşılaşıyoruz. Havaalanı da zaten Amerikalılar tarafından uzun vadeli bir sözleşmeyle kiralanmış. Şehre doğru giden yolun kenarında büyük bir arazi de ABD üssü olarak kullanılıyor. Kırgızistan'a ilk etapta gelecek 6 bin askerin 2 bine yakını de göreve başlamış bulunuyor. Özetle, Amerika Kırgızistan'a, bölgeyi denetim altında tutacak ve orada kalıcılığını göstermeye yetecek kadar kapsamlı bir askeri yığınağı tamamlamış görünüyor.

Rusya da boş durmuyor tabi....

Moskova, eski ortaklığın sağladığı tarihi ve ekonomik avantajların üzerine şimdi yeniden bir kez daha askeri ittifak inşa ediyor. Amerikan üssünün 30 kilometre uzağına modern ve büyük bir Rus askeri üssü inşa edildi. Başbakan Erdogan başkanligindaki Türkiye heyeti Bişkek'teyken Kırzgız hükümeti, bugün ülkeye gelecek ve hazırlıkları günler öncesinden tamamlanan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in ziyaretinin heyecanını yaşıyordu.

Büyük caddeler, Askar Akayev ile Putin'i birlikte gösteren dev posterler tarafından süslendi. Bu ziyarete o kadar büyük önem veriliyor ki, "resmi" Kırgız medyası, Türk heyetinin Erdoğan-Akayev görüşmesi öncesindeki resmi temaslarını bile ikinci plana atıp Putin'in yaklaşan ziyaretini manşetlere taşıdı.

Kırgızistan ekonomik olarak göbekten bağlı olduğu Rusya'ya askeri açıdan da bütün imkanlarını açıyor. Akayev bu ülkeye verdiği önemi göstermek ve Moskova'yı küstürmemek için, Başbakan'ı da ülke nüfusunun sadece yüzde 11'ini oluşturan Ruslar'dan seçti. Bu yüzden de, ülke yönetiminde zaten etkisi olmayan bu makam Nikokay Tanayev'in göreve getirilmesiyle tamamen devre dışı kaldı.

Kırgızistan'a dış politika sahnesinde cürmünden büyük bir rol veren bir başka unsur da Shangay Beşlisi... Yani Çin! Akayev, Washington ile Moskova arasındaki dansta gösterdiği mahareti Pekin'e karşı da sergilemek zorunda. 5 milyon nüfuslu bu yoksul ülkeyi stabil halde tutabilmek için bu üç başkentin gözüne girmekten başka seçeneği bulunmuyor.

Hatta Dışişleri Bakanı Askar Aytmatov (Ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov'un oğlu)'un ifadesiyle ülkedeki Amerikan ve Rus askerlerine piyasanın hareketlenmesi, alışverişin artması için bile muhtaç olan bu ülkenin Türkiye ile ilişkilerini zenginleştirebilmesi için de uzunca bir yolu geçmek gerekiyor. İlk adım da iki ülke arasında halen sadece 40 milyon dolar olan dış ticaret hacminin artırılması gerekiyor. Başbakan Erdogan da bunun için, 2004 için 200 milyon dolar hedefini koyuyor. Burası önemli ama herşeyden önce, Orta Asya'da elimizi attığımız her ülkeye politik ağabeylik yapacağımız rüyasından uyanmamız gerekiyor.

Çünkü, Kırgızistan'ın da diğerlerinin de ağabeyliğe değil gücü karşısında saygı duyacakları "lider ülke"ye ihtiyaçları var.

MUSTAFA KARAALİOĞLU

Künye

Temsilcilikler

Abone Formu

Mesaj Formu