Yılmaz YILDIZ / İSTANBUL
1990'lı yılların başından bu yana ülke ekonomisinde yaşanan birbirinden derin krizler, işletmelerin finansal yapılarında çok önemli değişimlere yol açtı. İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) üyeleri arasında yaptığı araştırmaya göre öz kaynak kullanım oranı, krizlerden en fazla etkilenen temel göstergelerin başında geliyor. Finansal yapıları güçlü, nakde çevrilebilir varlıkları olan işletmeler krizde verimsiz yabancı kaynak kullanımına son vererek, öz kaynak/yabancı kaynak oranını, öz kaynaklar lehine değiştirmeye başladı. Ülkemizde küçük ölçekli işyerlerinde kredi bulma imkanları kısıtlı olduğu için öz kaynak kullanım oranları, orta ve büyük ölçeklilere göre daha yüksek bir seviyede.

İSO verilerine göre 2002 yılının ilk yarısında küçük ölçeklilerde öz kaynak kullanım oranı yüzde 70'in üzerinde olan işyerlerinin sayısı yüzde 61,8 iken, ikinci yarıda bu oran yüzde 63,5'e yükseldi. Orta ölçekli işyerlerinde 2002 yılı ilk yarısında yüzde 48,8 olan bu oran, ikinci yarıda yüzde 53,6'ya çıktı. Büyük ölçekli işyerlerinde ise ilk yarıda yüzde 33 olan öz kaynak kullanım oranı, ikinci yarıda yüzde 36,7 oldu.

Kredi kullanımı mali yapıyı bozuyor

Araştırmalar, işletme ölçeği büyüdükçe yabancı kaynağa daha fazla gereksinim duyulduğunu ortaya koyuyor. Türkiye'de yatırım kredilerinin çok sınırlı olması yatırım imkanlarını zayıflatırken, yüksek maliyetli kredilerin yatırımda kullanılması ise işyerlerinin finansal yapılarını bozuyor. Öz kaynak/yabancı kaynak kullanım oranı nedeniyle mali yapıları bozulan şirketlere sektörler itibariyle bakıldığında, küçük işyerlerinde öz kaynak kullanım oranı yüzde 30'un altında olan sektörler yüzde 21,4 ile otomotiv, yüzde 19,1 ile elektrikli makine sanayii, yüzde 17,6 ile giyim sanayii olarak sıralanıyor.

Orta ölçekli işyerlerinde ise öz kaynağı yüzde 30 ve altında olan sektörlerin başında yüzde 50 ile metal eşya sanayii geliyor. Bu sektörü yüzde 33 ile deri ve ayakkabı sanayii, yüzde 26,7 ile elektrikli makine sanayii izliyor.