İslâm Dünyasının tanınmış kadın davetçilerinden Zeyneb el-Gazali önceki gün hakkın rahmetine kavuştu. 88 yaşında vefat eden Zeyneb el-Gazali, hayatını İslâma adayan çağdaş Rabiatu'l Adaviyye olarak biliniyordu. Zeyneb el-Gazali dün Kahire'nin doğusundaki Nasr kentindeki Rabiatu'l Adaviyye camiinde kılınan öğlen namazının ardından toprağa verildi. Türk kamuoyu onu, 1980'li yıllarda yayınlanan "Zindan Hatıraları" adlı eseriyle tanıdı. Gazali bu kitabında, Mısır dikta yönetiminin kadın olmasına rağmen kendisine uyguladığı akla hayale gelmedik işkence ve eziyetlere yer veriyor.

Ezher bilginlerinden olan ve pamuk ticareti ile uğraşan bir kişinin kızı olan Zeynep el-Gazali, 2 Ocak 1917 tarihinde, Kahire'ye 80 kilometre uzaklıkta bulunan Meyyit Yaiş köyünde dünyaya geldi. Gazali'nin soyu ikinci halife Hz. Ömer b. Hattab ve Hz. Hasan'a kadar dayanmakta. Zeyneb el-Gazali, ilk çalışma yıllarında Hüda Şaravi'nin başkanlığını yaptığı "Kadınlar Birliği"nin en genç üyesi iken Ezher Üniversitesinde dinlediği konferansların etkisi ile, bu teşkilattan ayrılıp Ezher'in İslam Hukuku Fakültesi konferans salonunda "Müslüman Kadınlar Birliği"ni kurduğunda (1937) henüz yirmi yaşında idi. Mısır'da İslâmi ve siyasi alandaki çalışmalarıyla ortaya çıkan bu birlik, ülkenin siyasi hayatında çok önemli roller üstlendi. Gerçekleştirdiği protesto eylemleri ve mitinglerle kısa zamanda Mısır siyaset gündemine oturdu.

Müslüman Kardeşler Teşkilatı'na katıldı

Zeyneb el-Gazali, 1938 yılında Hasan el-Bennâ ile tanışıp "Müslüman Kardeşler Teşkilatı"na katıldı. 1951'den 1958 yılına kadar "Müslüman Hanımlar" adı altında bir dergi neşretti. Mısır Devlet Başkanı Abdünnnasır, Müslüman Kardeşleri dağıttığı ve bütün mallarına el koyduğunda Zeyneb el-Gazali'nin kocasının da servetini devletleştirdi. Gazali'nin oturduğu evi ve özel eşyalarına bile el koyan hükümet, dergiyi de kapattı. 1959 yılında "Müslüman Kardeşler Teşkilatı"nı yeniden organize etmede aktif rol oynadı. Tutuklu olan mahkum aileleri ile yakından ilgilendi, onlara yardım elini uzattı. Evi, Abdünnasır tarafından zindanlara atılan Müslümanların geride kalan çoluk çocuğunun sığındığı sıcak bir yuva ve himaye gördüğü bir yer olmuştu.

6 yıl Mısır zindanlarında yattı

1965 yılında, "Müslüman Kardeşler Teşkilatı"nın çok sayıda üyesi ile birlikte Zeyneb el-Gazali de tutuklandı ve cezaevinde her türlü işkence ve eziyete katlandı. Zulme boyun eğmeyen şahsiyetlerin yetişmesinde büyük emeği geçti. Allah yolunda sayısız kırbaç yedi ve türlü işkencelere uğradı. Defalarca falakaya yattı. Soğuk günlerde buz gibi sulara batırılıp saatlerce ve günlerce bekletildi. Erkeklerden bir çoğunun sabredemediği şartlara büyük bir azim ve cehtle katlandı. Böylece Resulullah'ın "Ey Ümmü Ammana! Senin katlandıklarına kim katlanabilir?" hadisini bize hatırlattı. Sonunda ömür boyu hapse mahkum edildi. Altı yıl hapis yattıktan sonra, Suud Krali Faysal'ın gayretiyle affedilerek 1971 yılı Ağustos ayından hapisten çıktı. Bu tarihten itibaren Mısır içinde ve dışında geniş bir coğrafyada aralıksız olarak hizmetini sürdüren Zeyneb el-Gazali, Suudi Arabistan, Pakistan, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün, Cezayir, Türkiye, Sudan, Hindistan, Almanya, Fransa, İngiltere, Amerika, Kanada, Avusturya, İspanya başta olmak üzere pek çok ülkede tebliğ ve irşat faaliyetlerine katıldı.

Çağımızın müfessir kadınlarından

Son on-yirmi yıldır Kahire'deki evinde rahmetli Seyyid Kutub'un kız kardeşi Emine Kutub ile birlikte genç bayanlara yönelik ilmi çalışmalarda bulunuyorlardı. Zeyneb el-Gazali, burada genç bayanlara verdiği tefsir derslerini daha sonra kitaplaştırarak buna "Nazarât Fi Kitâbillah" ismini koydu. Böylece Zeyneb el-Gazali yapmış olduğu bu tefsiriyle çağdaş bayan müfessireler arasına girmiş oldu.

Zeyneb el-Gazali, çağdaş alimlerden Hafız et-Ticani ile, onun vefatından sonra ise hayırsever ve zengin bir kişi olan Seyyid Muhammed Salim ile evlendi. Bu evliliklerinde hiç çocuğu olamayan Zeyneb el-Gazali, bütün Müslümanlara karşı bir ana şefkati beslemekteydi. Mekke-i Mükerreme ve Peygamber aşığı olan Zeyneb el-Gazali, 39 kez Hacc ve 100 kez de Umre vazifesini yerine getirmiştir.

Zeyneb el-Gazali'nin Türkçe'ye tercüme edilen eserleri şunlar:

Gençlerle Mektuplaşmalar, İstişare Yayınları, 1997.

« Geri Dön