Karapara. Çeşitli sebeplerle kamu otoritelerinden gizlenen gelirler ve birikimler. Kimileri karapara ile kayıtdışını eşdeğer addeder.

Oysa kayıtdışı çok daha geniş bir kavram. Ev hanımlarının kendi hanelerinde ev işleri ile uğraşmaları da bir anlamda kayıtdışı addedilebilir.

Genel itibariyle kayıtdışını, belgelendirilmeyen tüm iktisadi faaliyetler olarak değil, hizmet veya mal karşılığı bir değer akışının belgelenmediği durumlara kısıtlayabiliriz. Kayıtdışında kalmanın çeşitli sebepleri olabilir. Düşük vergi vermek, faaliyetlerin takibini engellemek gibi. Türkiye'de ciddi bir kayıtdışı var. Tabii olarak kayıtdışının meşruiyeti ve ahlakı farklı kesimlerce farklı olarak algılanıyor.

Öte yandan karapara denince herkesin aklına ahlaken kötü ve yasadışı bir kavram geliyor. Nitekim Türkiye'de Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun olarak bilinen 4208 sayılı kanun da, yasal faaliyetler sonucu elde edilen ancak kayıt düzeni ve beyan dışında tutulan kazançları karapara olarak kabul etmiyor. Tabii olarak bu yasanın amacı kapsamlı bir tanım koymak değil, karapara aklama suçunu tanımlamak ve engellemek.

Karapara aklamayı, yasadışı yollardan elde edilen kazançların yasal yollardan elde edilmiş gibi gösterilmesi maksadıyla meşruiyet kazandırma faaliyetleri olarak tanımlayabiliriz. Bunun bir yolu, karapara kazançlarını anlamlı bir maliyet - fiyat ilişkisinin olmadığı sektörlerde gelir olarak göstermekten geçiyor. Özellikle yasal kumar işletmeleri, turizm, mücevherat gibi hizmet ve nakde dayalı sektörler bu işlemler için ideal. Yine bir başka yöntem ise paranın mali sisteme sokularak özellikle nakit halinden kurtarılmasını ve belli süreçlerden geçirilerek kimliğinin değiştirilmesini amaçlar.

Karapara ile mücadele şüphesiz ki yeni bir şey değil. Ancak işin ivme kazanması son yıllarda oldu. Bunun başlıca sebebi ise ABD'nin baskıları. 11 Eylül saldırılarının ardından terörün finansmanı ile karapara arasındaki sıkı ilişki ve ortak yöntemler, ABD'nin tüm dünyada karapara ile mücadeleyi zorlamasına sebep oldu.

Tahmin edileceği gibi karapara ile mücadelenin balıca ayağı mali sistem denetimi. Mevzuat, bankaların tüm müşterilerini bu mücadele çerçevesinde değerlendirmesini, tüm işlemleri "şüpheli mi?" filtresinden geçirmesini ve bunlarla ilgili yazılım geliştirmesi yapmasını istiyor. Teorik olarak bu konuda savsaklık gösteren bir kurumun faaliyet izninin elinden alınması bile mümkün.

Bu haftaki Economist dergisi, karapara ile mücadele sürecinin mali sistem üzerinde ciddi bir maliyet oluşturduğunu dile getirmiş. Geçtiğimiz yıl sadece İngiltere'de bankalar 250 milyon İngiliz Sterlini'ni bu sistemin işlemesi için harcamış. Bu sistem, bankaların uyum görevlileri istihdam etmelerini, uygun yazılımların hazırlanmasını, mevzuatla ilgili eğitimlerin yapılmasını, müşteri davranışlarındaki şüpheli durumların tespiti için gerekli altyapı ve personelin teminini gerekli kılıyor. Her şey bir yana müşterilerinizi tarama sürecinden geçirebilmeniz için veritabanlarına ihtiyacınız var. Nitekim bankalar için dünya çapında "problemli" olabilecek 300 bin kişiye ait bilgileri elinde tutan bir şirket, bu bilgileri abonesi bankalara iyi bir fiyata satıyor.

Peki bu işlemler terörizmin finansmanını veya karaparanın aklanmasını zayıflatıyor mu? Pek de müspet bir cevap vermek zor bu soruya. Zira sorumluluğu üzerilerinden atmak isteyen bankaların şüpheli bildirimleri büyük miktarlara ulaşıyor. ABD'de günde 700 bin nakit işlemi bu şekilde ihbar ediliyor. Türkiye'deki bankalar henüz gammazlamayı öğrenemedi ise de, yakında aynı noktaya onlar da gelecektir. Mesele, şüpheli olarak taranan bu işlemleri taramak. ABD'de otoriteler, bankalardan daha az ihbarda bulunmalarını talep etmiş.

Velhasıl, olmayacak işi zorlaştırmakta insanoğlunun üstüne yok.

MELİKŞAH UTKU

Künye

Temsilcilikler

Abone Formu

Mesaj Formu

Online İlan