Son günlerde kamu borç stoku ve özellikle de kamunun dış borçları bir hayli eleştiri konusu olmaya başladı. Kamu borç stokunun hacminin büyüyor olması, borç dinamiklerinin bozulmaya başladığı intibaını veriyor.

Öncelikle şunu açıkça ifade etmek gerek: Kamunun toplam borç stoku ancak iki halde azalır. Ya kamu bütçesi açık vermeyecek, ya da para basıp borç ödeyeceksiniz. İkinci alternatifin mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde gerçekleşme imkânı yok. Bu imkân olsaydı bile hâlihazırda oluşmuş olan enflasyonla mücadele ittifakının zihin dünyasında böyle bir olguyu telakki etmek dahi günah.

Bu durumda borçların azalması ancak bütçe açığının kapanmasıyla ilişkili bir durum. Yani eleştirilecekse hükümetin bütçe performansı eleştirilmeli, mevcut kamu borçlarını arttırıyor olması değil. Bütçe konusunda ise hükümeti ancak yaratıcı olmamakla, alternatifleri denememekle suçlayabilirsiniz. Zira mevcut bütçe performansının eleştirilebilecek yanı pek yok. Alternatif gelir kaynaklarını geliştirmek yerine dolaylı vergilere yüklendiği için kızabilirsiniz. Ancak bu da bütçenin gelirler kısmı ile ilgili bir durum. Neticede Türkiye maalesef giderler cihetinden bakınca fazla esnek olmayan ve bütçede atraksiyonlara pek mahal vermeyen bir yapıya sahip.

Öyleyse mevcut hükümetin borç politikaları konusundaki adımları ve performansını toplam meblağlara bakarak değil, belli oranlara ve belli gelişmelere bakarak değerlendirmeliyiz. Yani temel bir gösterge olarak kamu net borç stokunun milli hasılaya oranını takip etmeliyiz. Bunun yanı sıra borç stokunun iç / dış dağılımı ile vade, faiz ve döviz yapısı da borç dinamiklerindeki iyileşme veya bozulmalara işaret eden önemli değişkenler.

2004 yılı sonu itibariyle 316,5 milyar YTL (eski parayla katrilyon TL - 235,8 milyar $) olan konsolide bütçe toplam borç stoku, Eylül sonu itibariyle 330 milyar YTL'ye (246 milyar $) çıkmak üzere. Yani dokuz ayda % 4,2 oranında bir artış sergilenmiş.

Kamunun iç piyasalara olan borcu ile dışarıya borcu aynı hızda büyümemiş. Kamunun iç borç stoku ilk dokuz ayda % 8'in üzerinde artarken, dış borcu ise toplamda % 6 civarında azalmış. Burada borç politikalarında bir tercihin yapıldığını, kamunun dış borç yükümlülüğünü iç borç ile ikame ettiğini görüyoruz. Hazinenin borçlanmada dövizden kaçtığını iç piyasadaki borçlanmalardaki gelişmelerden de görebiliyoruz. Kamunun bugün iç piyasalara döviz cinsinden veya dövize endeksli nakit borcu yıl sonundaki borcundan daha düşük. Kamu, borç dinamiklerindeki iyileştirici gelişmelerin bundan böyle kurdan temin edilemeyeceğinin, bilakis kurun aslında bir risk oluşturduğunun farkında. Yine kamunun nakit iç borcunun ortalama vadesi de yaklaşık 11 aydan 18 aya çıkmış durumda.

Nihayet kamu borç stokundan Merkez Bankası'nın net varlıkları, finansal sistemde duran kamu mevduatı ve işsizlik sigortası fonu net varlıkları gibi riski azaltıcı değerlerin çıkarılmasından sonra elde edilen Kamu Net Borç Stokundaki artışın iyice yavaşlamaya başladığını, kamu net borç stokunun milli hasılaya oranının 2001'deki % 90'lı seviyelerden % 60'ın altına indiğini görüyoruz.

Tüm bu müspet sayılabilecek gelişmelere karşın eleştirilebilecek en temel şey, Hazine'nin hâlâ yüksek reel faiz oranları ile borçlandığı olabilir (YTL'de Ağustos sonu itibariyle % 11,9). Ancak reel faiz hadlerinin buraya, 2004 Aralık ayı sonundaki % 14,5'lardan geldiği göz önüne alınırsa, bu noktada da belli bir gelişmeden söz edilebilir.

Kamu borç yönetiminin iyiye gittiği ortada. Böyle bir ortamda Hazine'nin alternatif piyasa ve araçlara yönelik ilgisi hayli azaldı. Ancak hem borç stokunun uzun vadeli sıhhati, hem de risklerin çeşitlendirilmesi açısından ihtiyaç olmasa bile bu yönde çalışmalara hız verilmelidir. Zira ileride ihtiyaç hasıl olduğunda, altyapı yetersizliği ciddi bir handikap olarak önümüze çıkacaktır.

MELİKŞAH UTKU

Künye

Temsilcilikler

Abone Formu

Mesaj Formu

Online İlan