Ana Sayfa
Gündem
Politika
Ekonomi
Dünya
Aktüel
Spor
Yazarlar
Televizyon
Sağlık
Bugünkü Yeni Şafak
Son Dakika
657'liler Ailesi
Bilişim
Çalışanın Sesi
Diziler
Düşünce Gündemi
İzdüşüm
Kültür-Sanat
Okur Sözcüsü
Röportaj
Sinema
Yemek
Zamanda Yolculuk
Bize Yazın
Abone Formu
Temsilcilikler
Reklam
Künye
Arşiv

Yeni Şafak'ta Ara

	Yusuf KAPLAN ykaplan@yenisafak.com.tr

Radikal'de Ayşe Hür imzalı bir oksidentalizm eleştirisi yazısı yayımlandı. Oksidentalizm, tıpkı oryantalizm gibi bir hastalıktır; "zihinsel felç hâli".

Oryantalizm (şarkiyatçılık), Batılıların gerçekte varolmayan ama icat ettikleri bir "Doğu" tasavvurudur. Oysa "doğu" diye bir "şey" yoktur; bu da bir Batı icadıdır. Batı-dışındaki toplumlar ve kültürler, kendilerini coğrafya terimleriyle tarif etmezler; Batılıların marifetidir bu.

Oryantalizm, Batılıların hayâlî bir öteki (hayâlet) icat etme kaygılarının ve korkularının ürünüdür: Böylelikle iyi ve pozitif şeyler Batı'yla; kötü ve negatif şeylerse "Doğu"'yla, özellikle de İslâm'la özdeşleştirilmiş olsun; dolayısıyla Batılılar, icat ettikleri bu öteki üzerinden hem kendi kimliklerini yeniden üretsinler, meşrûlaştırsınlar ve tahkim etsinler; hem de İslâm'ı, İslâm dünyasını kontrol ve kolonize edecek bir zemin oluşturulmuş; Müslüman toplumlarda bir özgüven kaybı, bir aşağılık duygusu yaygınlaştırılmış olsun.

Pek çok bakımdan büyük bilimsel katkılar da sunmasına rağmen oryantalizm, Batı-dışındaki toplumları, önce zihinsel olarak, ardından da fiziksel (siyasî, ekonomik, kültürel) olarak kontrol ve kolonize etme çabasıydı. Bugün artık bu süreç büyük ölçüde başarıya ulaşmış durumda.

Oryantalizme karşı bir oksidentalizm (garbiyatçılık) projesini, Müslümanlığını ciddiye alan Müslümanlar geliştiremezler. Müslümanlar, yalan söyleyemezler çünkü: Hayâlî düşmanlar icat edemezler; haksız yere başkalarının hakkına ve hukukuna tecavüz edemezler. Hayaletlerle uğraşamazlar; hakîkatlerle uğraşılar. Dikkat ediniz: Müslümanlığın nasıl kuşatıcı ve kucaklayıcı bir dünya tasavvuru önerdiğini bilen ve idrak eden; iman etmenin, mümin olmanın, bütün varlıkların emanetini yüklenmeyi, emniyetini teminat altına almayı bir yükümlülük olarak kendisine yüklediğini bilen emin bir kişiden bahsediyoruz. Ancak burada Türkiye'deki entelijansiyanın (kendisi de, başkası da, hakikatte hakikat de var/olamadığı için) kolay kolay fark edemeyeceği enterasan bir nokta var: Oksidentalizm, imkânsız bir şeydir. İmkânsızdır; çünkü böyle bir söylemi üretebilmek için, Özne olmak gerekir. Burada elbette ki, Kartezyen anlamda bir Özne'den sözediyorum: Kendisini hayatın merkezine, tanrısal konuma yerleştiren bir aktör'den.

Oysa insan, hayatın merkezine, tanrısal konuma yerleştirilemeyecek kadar zaafları da olan bir varlık olduğu için ve daha da önemlisi, bir mümin için hayatın ve her şeyin merkezinde Allah olduğu için, Müslümanlığını tahkîkî bir Müslümanlık katına yükseltebilmiş müminler aslâ kendilerini merkeze yerleştirme, diğerlerini ötekileştirme / hayaletleştirme çocuksuluğuna soyunamazlar: Çünkü böylesi bir yer ve konum, ancak ontolojik güvensizlik duygusu (varlıklar âleminde köklü ve travmatik bir yön ve manâ yitimi) yaşayan insancıkların çatışarak ve kapışarak varolma, yalnızca insanlar üzerinde değil, her şey ve her yer üzerinde hâkimiyet kurma mücadelesi ve kavgası verebilecekleri bir yer ve konumdur. Müslümanların bir oksidentalizm söylemi geliştirmelerini imkânsız kılan bir başka tarihsel ve kültürel bağlam daha var; bu bağlamı göz ardı ettiğimiz zaman, biz ne kadar oksidentalizm geliştirmeye veya ne kadar oksidentalizm eleştirisi yapmaya çalışırsak çalışalım, hep "oryantalizm oynarız".

Peki, nedir bu tarihsel-kültürel bağlam? Şu: Şu ân biz, kendimiz olarak varolmuyoruz; başkalarının (Batılıların) yaptıkları bir tarihin içinde oraya buraya sürükleniyoruz: Araftayız; kendimiz/de değiliz. Kendi(mizde) olmak ne demek, onu bile bilmiyoruz. Kısacası şu: Biz Bat-dışı dünyanın çocukları için, dün öyleydi, bugün böyle. İyi de neden? Ne öyle'nin ne olduğunu, ne de böyle'nin ne olduğunu bilebilecek durumdayız. Oysa bugün'ü içeriklendiren zamanın ruhunu oluşturan seküler Batı kültürünün bugün denen şeye tümüyle nüfûz ettiğini, bizim bugünümüzü de içeriklendirdiğini fark edemediğimiz, kısacası Batı kültürünü, -Batılıların yaptıkları gibi- anlam yüklemesi yapma, çarpıtma, hayâletler üretme çocuksuluğuna soyunmadan, öncelikle Batılı kültürel kavramlar ve bağlamlar ışığında bir arkeoloji yaparak deşifre edemediğimiz sürece dün'le bugün arasındaki ilişkisizliği, epistemolojik ve ontolojik kopuşu kavrayabilmemiz çok zor.

Oysa Batının çocukları için, dün nasılsa bugün de öyle'ce sürüp gidiyor. Peki, neden?

Bu sorunun cevabını ve Ayşe Hür'ün ürettiği -özür dilerim ama- kakafonik oryantalist söylemi Salı günkü yazıda masaya yatıralım.

Geri dön

Yazdır

Yukarı