Tarihî sükûnet

Yazılara ara verdiğim süre içinde Anadolu'da küçük bir tur yaptım. Nazif Gürdoğan'ın her vesile ile kullanmaktan çok hoşlandığı tabiri ile "Anadolu insanı"nın nabzını tutmaya çalıştım. Adana'nın, bunaltıcı sıcakta diri kalmayı başaran gayretli insanlarıyla, Maraş'ta Sütçü İmam'ın iman gayretini kalplerinde diri tutan insanlarıyla halleşmeye çalıştım. Konya'nın gönül bereketiyle zenginlenmiş iklimini, Kayseri'nin girişimci dehasının açılımlarını bir kez daha gördüm.

Estirilen psikolojik ve ideolojik terör havasına rağmen Anadolu insanının sahip olduğu potansiyeli bir kez daha görünce bu vurgunun hiç de küçümsenemeyecek bir inkişafa işaret ettiğini gördüm. İnsanlar bir çıkış yolu arıyor. Binbir çile ile inşa ettikleri okullarının, yurtlarının, hayır faaliyetlerinin resmi ithamlara muhatap olmasından dolayı nasıl mahzun olduklarını gözlerinden anlıyorsunuz. Bu ülkenin varlık cevherini oluşturan alnı pak insanlara reva görülen tutuma rağmen duruşlarındaki yerlilik, ülkenin sahiplerine özgü bir asaleti simgeliyor aslında. Gözlerine bakmaya cesaret edebilirseniz sessiz duruşlarındaki derinliği görebilirsiniz. Yeter ki gözlerine bakmaya cesaretiniz olsun.

Yine dönüp dolaşıp Türk modernleşmesi ya da resmi vurgu ile söyleyecek olursak Türk laikleşme projelerini yeniden düşünmek zorunda kalıyoruz. Aradan geçen bunca zaman rağmen yöntem ve yaklaşım mantığı açısından tekrar ele alınmayı bekliyor bu proje. Çünkü kendini yenilemek, hatalarını görmek yerine kendini tekrarlayan, aynı hatalarda bir dogma imanıyla tartışmasız , sürgit ısrar eden bir anlayışla karşı karşıyayız. Birleştiren olmaktan çok parçalayan, dağıtan bir yöntem.

Fransa'da yaşayan ve İslam düşüncesi, Müslüman toplumlardaki modernleşme ve laikleşme projeleri üzerine kafa yoran ve pekçok tartışmayı başlatan Muhammed Arkoun'un Türkçe'ye çevrilen kitabında (Tarih, Felsefe, Siyaset üzerine konuşmalar, M. Arkoun; Vadi Yayınları) İslam dünyasındaki Batılılaşma projeleri üzerine geniş yer ayırmış. Türkiye'deki laik projeyi bütün olarak olumlayan bir sosyal bilimci/düşünür olarak yaptığı tespitler hayli ilginç. "...bu laiklik, ufuk açıcı ve esnek olmaktan çok, çekişmeci ve kavgacı bir laikliktir. Bu anlamda laiklik, kültüre ve mantığa dayanan bir düşüncedir. Türk sivil toplumunun bütün yönleriyle, özellikle de köklü ve derin bir şekilde bu toplumda yerleşik olar dini boyutu göz önünde bulundurmadığından, laiklik, düşünceyi tehdit edici bir konuma gelecektir. Aynı şekilde, Türk sivil toplumu etnik ve kültürel farklılığı da göz ardı etmiştir. Kendi rolünü oynarken bunların hiçbirisi yokmuş gibi hareket etmekte ve bunları ihmal etmektedir....Bütün yönleri tekleştirmekte, Türk toplumunun hakiki ve reel problemlerine karşı kör veya körmüş gibi davranmaktadır."

Laik bir aydının dışardan gözlemlediği bu tespitler Türk toplumundaki derin bunalımı temellerine işaret etmesi bakımından önemli ipuçları veriyor. Bizzat gözlemlerimiz; laiklik adına yapılanlar değil farklılıkları yok saymak, ülkenin esasına ilişkin unsurları tahrip edici (bir tür terminatör) rol oynamaktadır.

Resmi uygulamaların, kendisini laik cephe olarak adlandıran kimi çevrelerin terminatör edasıyla kolları sıvamasına karşılık siyasal talepleri temsil etme adına ortaya çıkan oluşumların retorikten öteye geçemediği bugün daha iyi ortaya çıkıyor. Her şeyi siyasaya indirgeyen, kilitleyen davranış ya da algılayış biçimi küçük bir sarsıntı karşısında kitleleri çözümsüzlük hissi ile baş başa bırakmıştır. Oysa sertleşmekten başka çözüm bulamayan toplum mühendisleri karşısındaki tarihî sükûnet çözümü bizzat içinde barındırıyor. Bunu farketti(rdi)ğimiz zaman çözüme daha bir yaklaştık demektir.

Tarihî sükûneti aktarmaya devam edeceğim.