"Batılı bilginin eleştirisi"ni anlayacak kaç kişi var?

Geçtiğimiz günlerde Türkiye Diyanet Vakfı ile Diyanet İşleri Başkanlığı arasındaki tartışmada vakfı suçlamak ve köşeye sıkıştırmak için Prof. Dr. Korkut Tuna'nın vakıf tarafından yayınlanan bir kitabı kullanılmıştı.

Okuyucular hatırlayacaklardır 7 Ağustos 2000 tarihli Radikal gazetesinin manşeti şöyle idi: "Kadın dövmeyi öven Diyanet Vakfı, orduyu ve laikliği yerdi/Vakıf çizmeyi aştı/Diyanet İşleri Başkanlığına bağlı Diyanet Vakfı'nın yayınında TSK için 'Milletin değil bir cephenin ordusu', laiklik ve demokrasi için 'Toplumun kafasına yatmadı' deniyor."

Manşette ifade edilen ordu ve laikliğin yerildiği yayın Prof. Tuna'nın "Batılı Bilginin Eleştirisi Üzerine" (Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2000) adlı kitabı olarak gösterilmekteydi.

Gerçekten bu kitap ordunun ve laikliğin yerildiği bir kitap mıydı? Ordu ve laikliğin yerilmesi, eleştirilmesi, küçük düşürülmesi amacıyla mı kaleme alınmıştı? Saygın bir sosyoloji profesörünün bir çalışmasında ordunun ve laikliğin "yerilmesi" söz konusu olabilir miydi? Bunun gibi pek çok soru, Radikal gazetesinin manşetini okuduğunuzda aklınıza gelmekteydi. Gerçi manşette duyurulan haberin metnini içeride (s.9) okuduğunuzda ordu ve laikliğin yerilmesiyle ilgili bir şey bulamıyordunuz ve bir cambazlığın olduğunu tahmin ediyordunuz, ama yine de işin aslını merak ediyordunuz.

Sayın Tuna'nın Batılı Bilginin Eleştirisi Üzerine adlı kitabı baştan sona (248 sayfa) bilimsel tez ve önermeler etrafında dönüyor. Kısaca iddiaları şunlar: Bilgi ile toplum süreçleri arasında bir ilişki vardır. Bilgi, tek başına varlığı kendisine borçlu, anlamını kendi mekanizmalarına borçlu bir olay değil; tam tersine bilgi üretildiği toplumsal şartlara ve ilişkilere borçludur. Bilgi ile biliş tarzları ve ürünlerinin, toplum ilişkilerinden bağımsız olarak anlaşılması ve açıklanması mümkün değildir. Batılı bilgi, Batı dışı toplumlara vazedici bir biçimde girmiştir ve daima olması gerekeni, yapılması gerekli olanı bildirmiştir. Batılı bilgi toplumların uymaları gerekli kuralları ve gerçekleri göstermiştir. Bilgi ve bilimler mevcut problemleri ve güçlükleri çözmek amacıyla ortaya çıkmışlardır. Modern bilimlerin ve düşünüşlerin yayılması aslında Batının Batı dışı toplumlara yayılmasının, sömürgeleştirme faaliyetinden başka bir şey değildir.

Kitap temelde bu önermelerden hareketle sorunları çözme çabasından doğan bilginin üretildiği toplumsal ortamdan ve şartlardan koparılarak başka toplumsal ortamlara transfer edilmesi durumunda bilginin kendisini yaratan şartlardan nasıl bağımsızlaştığını ve başka amaçlara hizmet ettiğini göstermeye çalışmaktadır.

Gazete manşetine kadar yansıtılan ordunun yerilmesinin nasıl yapıldığı merak konusudur. Kitapta s. 142-147 arasında Batılı modellerin bütün toplum alanlarına yayıldığı, günümüzde bütün alanlarda yapılıp edilenlerin bir Batılı örnek ve modeli olduğu anlatılmaktadır. Bu çerçevede dil, kavramlar, kaynak ve referanslar, üniversite, üretim, siyasetler, şehircilik, mimarlık, ekonomik sistemler, askerlik, standartlar, bilgisayar kullanımı, moda merkezleri, sinema, haber ajansları ve televizyon yapımları açısından konu örneklendirilmektedir. Her alanla ilgili olarak son derece çarpıcı ve düşündürücü örnekler mevcutken sadece askerlik açısından verilen örnek, bağlamından koparılarak hiç ilgisi olmadığı bir tartışmaya malzeme olacak şekilde değerlendirilmesi, en basitinden saygısızlık ve cahillikten başka bir şey değildir.

Bizde galiba adet üzümü yemek değil, bağcıyı dövmektir. Bağcının dövülmesi içinse her şey mubah olsa gerek!