Prag'ta yükselen ses: 'Öteki Dünya'

Petrol krizi ile beraber dünyanın her tarafında görünürleşen protestoların gözümüze çarpması, kuşkusuz 'küresel sistem'in pratiklerini sıkıntıya sokma gücüyle eşdeğer. Bunun medyatik bir tarafı olduğu için gerçek bağlamının ve gücünün ötesinde bir sunumla ekranlardan gündelik hayatların rutinliğine sarkması da doğal. Fakat, 'sistem'in sadece 'pratikler'ini değil 'paradigma'sını da sarsan gelişmeler tüm bunları kuşatacak kadar kavramsallaşıyor ve pratikleri belirlemeye başlıyor.

Seattle ve Melbourne'den sonra Prag'ta ortaya çıkan, kapitalizme karşı 'yoksulların dayanışması'nı ifade eden protestolar, giderek 'egemen siyasi partikler'in zeminini sallamayı aşarak, egemen siyasi kültürü ve buna endeksli ekonomizmi hedef tahtasına koyuyor.

Çek'lerin Cumhurbaşkanı Havel'in protestocularla orta yol bulmak adına yaptığı konuşmanın, artık bir 'duruş' haline dönüşmüş bulunan protestoları durdurması mümkün olmadı. Kapitalizmin köşe tutucuları ve popüler kültür odakları, bu protestoları hâlâ bir 'trend' indirgemeciliğinde algılamaktan yana olsalar da, bunun giderek mümkün olmadığı, anlamsız bir bakış olduğu ortaya çıkıyor. Dünyanın vicdanına hitapları, köşe tutucular tarafından yeterli karşılık görmeyince, yoksullar adına 'sivil itaatsizliğin' fiziki sonuçlarını da yedeğine almaktan kaçınmayan tavırlar geliştirmeye yöneldi protestocular.

İçlerinde kilise mensupları, marjinal gruplar ve en önemlisi de yoksullarla aynı kaderi ve yaşam düzenini paylaşmak zorunda olmayan, hatta gelir seviyeleri epey iyi durumda olan insanlar çoğunlukla var. Tek bir siyasi görüş veya tek bir parti şemsiyesi altında toplanamayacak kadar çeşitli kesimlerin ortak duygusu 'yoksullarla dayanışma'. Tepeden inme bir hakikat söyleminin pratikleşmesi değil bu. Tam tersine ortak bir pratiğin içinde(n) 'keşfedilen' bir hakikat duygusunun ve söyleminin hareketliliğini görüyoruz. 'Olumsallık, İroni ve Dayanışma'nın yazarı Richard Rorty'nin önerdiğine/'olumladığına' tam uygun bir gelişme bu. Tekçi bir sosyopolitik hakikatten ve bu hakikatin dillendirilmesiyle gizli bir iktidara 'eklemlenme' sürecinden uzak durabilen gerçek bir kuşatmayı yarma 'çıkış'ı bu... Hakikati 'yoksullarla dayanışma'da temellendiriyor ve adına hareket ettiği tek odak 'Öteki Dünya'...

Dünya'nın 'küreselleşmeye uyum sağlayanlar ve direnenler', 'medeniyetler savaşı', 'Batı tipi ve Batı dışı modernleşme biçimleri' veya 'Kuzey ve Güney' gibi eksenlerle ayrılmış olduğunun söylenmesi, görece bir işlev ifade ediyor, fakat yine de dünyanın egemen dilinin hükmettiği kavrayışların sızıntıları kolayca kol geziyor bu bakışlarda. Dünyanın 'dışlanmışlarının' gözünden ise başka görünüyor dünya. Kamu hizmetlerinden faydalanmaya ihtiyaç duymayacak kadar zengin olanlarla, minimum kamu hizmetinden yararlanmaya bile güçleri yetmeyecek kadar fakirleşenler ekseninde bölünüyor dünya.

Bugünkü protestoları ise bu iki ucun tam ortasında duran sınıflar yürütüyor asıl olarak. Dünyanın gidişatının 'Öteki Dünya'ya kulağını tıkamış siyasi ve iktisadi egemenlikler üreterek ilerlediğini gördüklerinden, sağduyuyu temsil ediyorlar ve yoksul ülkelerin borçlarının silinmesini talep ediyorlar. Dünya Bankası'nın yoksulluğu örtmekten başka bir işe yaramayan 'gelişmiş, gelişmekte olan ve gelişmemiş" ülkeler ayrımına ve bunlar için önerilerine hiç prim vermeksizin, dünyanın zenginlerinin, dünyanın diğer sakinlerine karşı sorumluluklarını yerine getirmesini istiyorlar. Kapitalizme karşı direniş için işbirliği çağrısı yapan Zapatistalar'ın sesi, dünyanın çeşitli yerlerinde savaşan gerillalardan önce 'orta sınıf şehirliler' tarafından duyulmuş gibi.

Kendileri ile alternatif 'zirve' yapmaya zorladıkları Dünya Bankası Başkanı da çaresizliğini ifade ederek, Dünya Bankası'nın bir hükümet olmadığını, hareket sahasının sınırlı olduğunu ifade ediyor. 'Muhatapsız bir sömürgecilik' kol geziyor yani dünyada. O zaman 'devletçiliğin' de 'serbest piyasacılığın' da görünürde birbirine karşı kavga verdiği ama temelde bu 'muhatapsız sömürgeciliği' el altından beslediği giderek çıplaklaşıyor. Kamu hizmetlerinden yararlanmaya ihtiyacı olmayanları 'kamusal sorumluluk'larını yerine getirmeye yöneltecek, kamu hizmetlerinden yararlanmaya güçleri yetmeyenleri o düzeye çıkaracak 'yeni bir kamuculuk' arayışı, 'yoksullarla dayanışma' temelinde ve 'Öteki Dünya' etiketi altında sürüyor ve 'siyasi muhatap'larını arıyor!