'Ankara yârânı'nın İslâmcılığı

Mehmed Âkif'in Mısır'a gidişine hâlâ bir mânâ veremeyen okurlar var. "Kur'an'ı tercüme etmek üzere Diyanet İşleri Reisliği ile resmî mukavele yapmış biri niçin bu vazifeyi yerine getirmek için Mısır'ı seçti?" diye soruluyor ve "inkilâblardan rahatsız olduğuna ve şapka giymemek için ülkesini terkettiğine" dâir dedikoduların doğru olup olmadığı merak ediliyor.

Bu dedikodulara inananların olduğu kesin... Meselâ Hasan-Âli Yücel bunlardan biridir: "İstiklâl mücadelesinden sonra Mehmed Âkif, cemiyette gördüğü değişmelere inanmadı ve inanmadığı için de uymadı. Beş-altı sene memleketten uzak yaşamasının sebebi budur. Çünkü onun cemiyet telâkkisi geri idi."

Âgâh Sırrı Levend de benzer bir yorum yapar ve şâirimizin, "sosyal inkilâbları kavrayabilecek bir ufuktan yoksun olduğunu" söyler: "İstiklâl Savaşı'na feragatlı ve sâdık bir vatanperver olarak katılan Âkif, mücadelenin ilk safhalarında önemli bir yer alacak, ilk Millet Meclisi'nde mebus sıfatıyla bulunacak kadar bu büyük hareketi takib etmiştir. Ancak birbirini takib eden sosyal inkilâblar, onun âleminin üstünden aşacak kadar ileri ve ona uzak idi. Bu his, yabancı diyarların elemine katlanmayı göze alacak derecede ona kuvvetli geldi."

Şükûfe Nihal'e göre bunda şaşılacak bir şey yoktur; zira Âkif, zâten "hurafelere takılmış bir adam"dır: "Âkif'in Türk inkilâbına tek bir hizmeti yoktur. O, bilakis, bizim kanımız pahasına yarattığımız inkilâb'ın eserlerini beğenmeyerek bu toprakları bırakıp gitmiştir. Başından, yine bizim malımız olmadığı söylenen fesi çıkarıp yerine bir başka biçimde bir çuha parçası geçirmeyi bir din, bir ahlâk meselesi yaparak yurdunu, milletini bırakan, hurafelere takılmış bir adam."

Bu yorumların yanısıra eldeki tanıklıklar, gerçeğin başka türlü olduğunu gösteriyor. Nitekim Neyzen Tevfik'in kardeşi Şefik Kolaylı, bir cumartesi günü, Prof. Fazlı Yegül ile beraber oldukları bir sırada Âkif'in veda ziyaretine geldiğini, kararından vazgeçmesi için ısrar ettiklerinde, kif'in büyük bir hüzün ve teessür içinde şöyle dediğini aktarır: "Arkamda polis hafiyesi gezdiriyorlar. Ben, vatanını satmış ve memlekete ihanet etmiş adamlar gibi muamele görmeye tahammül edemiyorum ve işte bundan dolayı gidiyorum."

Osman Yüksel Serdengeçti'nin 31 Aralık 1967 tarihli Yeni İstanbul gazetesinde (Hasan Basri Çantay'dan naklen) verdiği şu bilgiler ise, Âkif'in Mısır'a gitme sebebinin daha derinlerde olduğunu göstermektedir: "Çanakkale zaferinin yıldönümüdür... Bir tören yapılıyor... Çanakkale şehitleri anılacak... Zamanın meşhûr zibidi şâiri kürsüye geliyor: "Maalesef" diyor; "Çanakkale Şehitleri için güzel, şehitlerimizin şânına lâyık bir Türk şâiri tarafından şiir yazılamadı. Çanakkale destanını yazan maalesef Türk değildir. Çaresiz Türk olmayan bir adamın şiirini okuyacağız" yâvesini savuruyor, istemeye istemeye Âkif'in şiirini okuyor. (...) Merhûm bu hâdiseyi duyar. Çok, pekçok müteessir oluyor; o kadar ki koskoca adam bir çocuk gibi ağlıyor. Çanakkale şehitlerinden onu ayırmak, "Sen Türk değilsin!" demek... tahkir etmek... Âkif'in en hassas yerine, en hassas teline dokunmak... Bu hareket ve hakaret, zamanın zamane şâiri, devlet şâiri, resmî şâir tarafından yapılmış... Tam o sırada da gençliğinin kısm-ı âzamını hamamda geçirmiş bir yazar, CHP'nin resmî gazetesinde bir başmakale yazmış... Âkif'e, "Hadi git artık, sen kumda oyna!" demiş... Âkif bunu da okuyor... Ve artık Türkiye'de duramıyor."

Bütün bunların hepsi rivayet ve yorum... Hangisine inanacağız, hangisi kabul edeceğiz diye düşünebilirsiniz. Ancak 1929'da Âkif tarafından yazılmış şu mısrâlar dikkatlice okunursa, Mısır'a (Hilvan'a) giden şâirimizin, niçin gitmek zorunda kaldığı bizzat kendisinden öğrenilebilir:

Hilvanlıların hepsinin ihlâsını, ilkin,
Bir bir sayıver. Bitti mi defter, de ki:
Lâkin,
Mevzun düşürür saçmayı bir saçma adam var,
Manzûm sayıklar gibi manzûme sayıklar!
Zannım, mütekâid şuarâdan olacak ki:
Hiçbir yenilik yok, herifin herşeyi eski.
Hâlâ ne sakaldan geçebilmiş ne bıyıktan;
Sârı da memnun görünür köhne kılıktan.
Hicrî, kamerî ayları ezber sayar ammâ,
Yirminci asır zihnine sığmaz ne muamma!
Ma'mûre-i dünyayı dolaştıysa da, yer yer,
Son son, "Hadi sen, kumda biraz oyna!" demişler.

Bu vesileyle kıssadan hisse çıkarmak istersek, Türkiye'de İslâmcılığın, bugün kumda oynamayı göze alamayanların bir eseri olduğunu söyleyebiliriz.
Ah, şu Ankara yârânı! Keşke kumda oynamayı tercih edebilseler...