Rüya ülke

 
Türkistan, 'demir perde' çöktükten sonra Türk işadamlarının yoğun ilgisine muhatap oldu; deyim yerindeyse 'heybesini omzuna atan' yolunu buralara düşürdü.

AŞKABAT- Zirveye ulaşan her politikacının rüyası ele geçirdiği konumu ölünceye kadar korumaksa, Türkmenistan bu tür politikacılar için tam bir 'rüya ülke'; 'Türkmenbaşı' unvanına da sahip devlet başkanı Saparmurat Niyazov, geçtiğimiz yıl, 'ebedi lider' ilân edildi. Ülkeye gerçek anlamda hâkim bir 'demir el' onunki; her şey onda başlıyor ve onda bitiyor. Dün Türkmenbaşı'nın 60. yaş günüydü ve sadece Türkmenler değil, Türkmenistan'la ilişkisi bulunan bütün ülkeler ve işadamları bu 'önemli' günü kutlamak için yarışa girdiler...

Son on yıl içerisinde sayısını unutacak kadar çok bu coğrafyayı ziyaret eden ve bu arada Türkmenistan'a da defalarca gelen biri için ülkenin bu süre içerisinde kaydettiği maddî gelişme gözden kaçacak gibi değil... İlk geldiğimizde, başkentin çok yıldızlı tek oteli olan Aşkabad Otel'de yer bulunamadığı için gönderildiğimiz konukevinin durumu içler acısıydı; bugün konaklama ihtiyacını karşılamak üzere faaliyette bulunan ona yakın lüks otel var. Bunların çoğu Türkler tarafından inşa edildiği gibi, işletmecileri de Türk firmaları...

Türkistan, 'demir perde' çöktükten sonra Türk işadamlarının yoğun ilgisine muhatap oldu; deyim yerindeyse 'heybesini omzuna atan' yolunu buralara düşürdü. İlk beş yıl (1990-1995) iki taraflı hayal kırıklıklarına sahne oldu: Beklentileri hayli yüksek Türk işadamları sabır isteyen bu coğrafyadan çekilmek zorunda kaldılar; Türkmenler de ilk gelen Türklerin çabuk zengin olma heveslerinden ürktüler... Bugün, burada ciddi yatırımları olanlar da, Türkmenlerin güvendikleri de yine Türkler; ancak denenerek, sabrederek ayakta kalmayı becermiş gerçek işadamları bunlar...

Türkiye ve Avrupa'da kırk kadar büyük mağazası bulunan Yozgat merkezli Yimpaş Holding, Türkmenistan'a en son giren şirketlerden; ancak geç kalmışlığı bu coğrafyada eşine pek rastlanmayacak dev bir adımla hemen kapatmış görünüyor. Açılışı Türkmenbaşı'nın doğum gününe denk düşürülen Aşkabat mağazası, Yimpaş'ın Türkiye ve Avrupa'da hizmete soktuklarından da büyük bir alanı kaplıyor. Bu dev mağazada, kelimenin tam anlamıyla, "Yok, yok"... Önümüzdeki bir yıl içerisinde, Aşkabat'ta bir hastane ile bir oteli de hizmete sokacak Yimpaş Holding.

Bir başka 'büyük başarı öyküsü' de Malatyalı işadamı Ahmet Çalık'a ait; Aşkabat ve çevresindeki dördüncü tekstil fabrikasını hizmete soktu Çalık Grubu. Türkmenbaşı'nın adını taşıyan 168 milyon dolara mal olan fabrika entegre bir tesis. Bugünün karışık malî ve teknik ilişkiler düzeyini yansıtan bir proje bu: Proje için gerekli para Japonya'dan bulundu, arsayı Türkmenistan verdi, teknik çalışmayı Türk mühendisleri gerçekleştirdi, ürettiği mallar Amerika'ya satılıyor... Çalık Grubu üçbine yakın Türkmen'e iş sahası açtı; 600 kadar üst düzey yönetici ise Türkiye'den gelme...

Bir diğer 'başarı öyküsü' de, Türkiye'de 'siyasi çekişme' haline dönüştürülen Türkiye merkezli eğitim kurumları... Bazılarının dudak büktüğü, bir kesimin 'tehlike' olarak gördüğü eğitim kurumları, Türkmenistan'da günlük hayatın tam merkezindeler. Devletin de çeşitli düzeyde beş lisesi var, ama rağbete esas muhatap olanlar Türkiye'deki çeşitli firma ve vakıflar tarafından kurulmuş özel statülü okullar... Sayıları yirminin üzerine ulaşmış bu okullarda, Türkmenistan'ın öndegelen ailelerinin çocukları okuyorlar. Mezunları ya yine aynı çevre tarafından açılmış Türkmen-Türk Üniversitesi'ne veya Türkiye'deki üniversitelere devam ediyorlar...

Türkmenistan ile Türkiye arasındaki ilişkileri ayakta tutan Türkiye'den buraya uzanan sivil girişimler; şirketler, vakıflar... Türkiye'den buraya gelenleri bağrına basan ve hizmetlerine (tabii bu arada para kazanmalarına da) vesile olan ise Türkmenbaşı'nın tek hâkimi olduğu 'demir elli' devlet sistemi... Terslik hemen belli oluyor: Türkiye'de bazılarının iştahını kabartan Türkmenistan'daki 'demir elli' yönetim sivil girişimlerin önünü açarken, Türkmenistan'a bakıp 'ebedi şeflik' rüyaları görenler Türkiye'de sivilleşmenin önünü tıkamaya çabalıyorlar...

Gelin de işin içinden çıkın bakalım.