İsrail'in beşinci Cumhurbaşkanı Navon, Ben Gurion'un Ankara'ya yaptığı gizli ziyareti tüm sırlarıyla anlattı. Ne İsrailliler'in ne de Filistinliler'in istediklerini tam olarak alamayacaklarını savunan Navon, "Anlaşma zorunlu" dedi.

İsrail'in beşinci Cumhurbaşkanı İzak Navon, Türk-İsrail ilişkilerinde önemli bir dönüm noktasını oluşturan dönemin İsrail Başbakanı Ben Gurion'un 1959'daki gizli Ankara ziyaretini anlattı. Gurion'a Ankara ziyaretinde özel kalem müdürü olarak eşlik eden Navon, bu ziyaret sırasında Türkiye ve İsrail'in, komünizm tehdidine karşı işbirliği yapma kararı aldıklarını söyledi. İzak Navon tarihi ziyareti ve nedenini şöyle anlattı:

'Türkler gizli olsun istedi'

"Gizli bir görevdi. Türkler, görüşmenin gizli olmasını istemişlerdi. Müslüman ülkelerin tepkisini çekmemek için. Ankara'ya gece vardık. Karanlık bir araçla ihtişamlı bir binaya gittik. O akşam ve sabah, Ben Gurion ile Adnan Menderes arasında birkaç görüşme oldu. O günlerde Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır, Ortadoğu'da çok popülerdi. Üç halkanın, Arap dünyasının, İslam dünyasının ve Afrika'nın lideri olmak istiyordu. 3. dünya blokunun da önemli liderlerindendi ve arkasında komünist imparatorluk vardı.

'Nasır komünistti'

Nasır, bir komünistti ve Ortadoğu ile Afrika'nın kapılarını komünizme açmıştı. İsrail için ciddi bir tehditti. Ben Gurion, Ankara'da, komünizmin Ortadoğu'ya yayılmasının Türkiye için de bir tehdit olduğunu anlattı. Menderes de aynı görüşteydi. Bu ortak tehdide karşı ellerimizi birleştirme konusunda bir anlayış birliğine varıldı. Çeşitli düzeylerde, özellikle güvenlik yetkilileri arasında istihbarat koordinasyonu ve değişimi konusunda da pek çok gizli görüşme daha oldu."

Komünizme karşı ortak cephe

Navon, bu görüşmelerin o günlerde büyük önem taşıdığını, çünkü Müslüman olan, ancak Arap olmayan Türkiye ve İran ile Hıristiyan Etyopya ve İsrail arasında komünizm tehdidine karşı bir uzlaşma ve işbirliği yapma fikri olduğunu ifade etti. İsrail'in İran ve Etyopya ile zaten çok yakın ilişkiler içinde olduğunu kaydeden Navon, Türkiye'nin katılımıyla yapılan işbirliği ile Nasır'ın bu ülkelere komünizmi yaymasının engellenmesinde başarılı olunduğunu söyledi.

Gizli görüşmelerle başlayan Türk-İsrail ilişkilerinin bugün son derece tatmin edici düzeye ulaştığını belirten Navon, Gurion'un Türkiye'ye karşı özel duygular beslediğini söyledi. Gurion'un Birinci Dünya Savaşı öncesinde İstanbul'da Hukuk Fakültesi'nde okuduğunu anlatan Navon, "Ancak savaş çıkınca okulu yarım bırakıp Filistin'e dönmek zorunda kaldı. Osmanlı Türkçesi bilirdi" dedi.

Gurion sınırdışı edildi

Filistine dönen Gurion'un, Osmanlı yönetimi tarafından Rus vatandaşı ve siyonist olduğu için bir süre sonra sınırdışı edildiğini anlatan Navon, ancak onun başbakan olunca iki ülkenin ortak çıkarları doğrultusunda Türkiye ile yakınlaşmaya önem verdiğini ifade etti.

İsrail Filistinlilerle mutlaka anlaşmalı

Mısır ile ilişkilerin Filistin sorunu nedeniyle bozulduğunu belirten Navon, Filistin lideri Yaser Arafat'ın Arap dünyasına olanların tek taraflı bir fotoğrafını yansıttığını söyledi. İsrail'in de, Filistinlilerin de istediklerini tam olarak alamayacağını ve çözümün uzlaşmaktan geçtiğini belirten Navon, "Bir anlaşma zorunlu" dedi. Ancak Navon, İsrail koalisyonunda sağ-sol çekişmesi bulunduğuna dikkati çekerek, bu hükümetle bir barış anlaşmasına gidilemeyeceğini belirtti. Navon, bölgede Mısır Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek ve Ürdün Kralı Abdullah gibi ılımlı liderler oldukça, bölgesel savaş olasılığı bulunmadığını söyledi. n KUDÜS

Türklere şükran borçluyuz

1492'de İspanya'dan atılan Yahudilere Osmanlı Sultanı Bayezid'in kapılarını açmasıyla, büyük dedelerinin Türk topraklarına yerleştiğini anlatan Navon, 1670'te ise Filistin'e geldiklerini söyledi. 1992'de Yahudilerin İspanya'dan atılışının 500. yıldönümü törenlerinin hazırlanmasına büyük katkıda bulunan Navon, New York'ta yapılan anma törenlerinde Türk bayraklarının ve Türk Konsolosu'nun da bulunduğunu belirterek, "Her ulusun güçlü bir yanı vardır. Bizimki de belleğimiz. Dost ve düşmanımızı her zaman hatırlarız. Türklerin 500 yıl önce yaptığı, ulusal belleğimizin bir parçası olmuştur. Türklere şükran borçluyuz" dedi.

Ben Gurion'un Mısır'a tarihi ziyareti

1978-1983 yılları arasında cumhurbaşkanlığı yapan Navon, 1980'de Mısır'ı ziyaret eden ilk İsrail cumhurbaşkanı oldu. Navon, bu tarihi ziyareti de şöyle anlattı: "Çok duygulu bir ziyaretti. Onlara kendi dilleriyle hitap etmem ve şairlerinden alıntılar yapmam, Mısırlıları çok etkiledi. Dönemin Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat, halkına İsrail'in barışı ve Ortadoğu'nun bir parçası olmayı istediğini anlatmaya çalışıyordu. Onların kültürlerine yabancı olmadığımı görmeleri çok etkili oldu. Beş gün boyunca basından ve halkın her kesiminden inanılmaz büyük bir ilgi gördüm. Sedat ile uzun saatler konuştuk. Olağanüstü bir lider ve mükemmel bir insandı."

Navon, İslami bilimler okudu

İzak Navon, 1921'de Kudüs'te doğdu. İbrani Üniversitesi'nde İslami Bilimler okudu. 1951'den itibaren Başbakan Ben Gurion ve Moşe Şaret ile birlikte çalıştı. 1978'de cumhurbaşkanı seçildi. İsrail, Sina'dan çekilirken ve Lübnan savaşı sırasında cumhurbaşkanlığı yaptı. Daha sonra başbakan yardımcılığı ve eğitim bakanlığı görevlerini üstlendi. İsrail-Arap uzlaşması için bütün kariyeri boyunca yoğun çaba harcadı. Navon, İsrail'de ünlü bir oyun yazarı olarak da tanınıyor.