[ Yeni Safak Online - Politika

İşte yeni Anayasa

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kuralları ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları Anayasa'ya taşındı. Kişi ve konut dokunulmazlığı sınırları genişletildi, parti kapatma zorlaştı, MGK'nın yapısı değişti.

TBMM Genel Kurulu'nda, Anayasa'nın 37 maddesinde değişiklik yapılmasını öngören teklifin birinci tur görüşmeleri tamamlandı. 5 gün süren maratonda, Partilerarası Uzlaşma Komisyonu tarafından hazırlanan teklifin 33 maddesi kabul edilirken, üç maddesi de yine uzlaşmayla Genel Kurul'da değiştirildi. Uluslararası sözleşmelerin yasaların üstünde olmasına dair 32. madde kabul edilmedi. Bu madde gelecek hafta yeniden görüşülecek.

Bu değişikliklerle özellikle kişi hak ve özgürlükleri; toplumun gereksinimleri, evrensel normlar, insan hakları ve hukukun üstünlüğünü ön plana çıkaracak şekilde yeniden düzenleniyor. İşte değişen maddelerle Anayasa'nın son durumu:

Gözaltı süresi dört gün

1. MADDE ile Anayasa'nın başlangıç bölümünün 5. fıkrasında geçen, "Hiçbir düşünce ve mülahazanın" ibaresi, "Hiçbir faaliyetin" şeklinde değiştirilerek, düşüncenin suç olmaktan çıkartılması amaçlanıyor.

2. MADDE ile Anayasa'nın 13. maddesindeki temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına gerekçe olacak hükümler daraltılıyor. Sınırlama, Anayasa'nın özüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeni ve laik cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacak.

3. MADDE ile Anayasa'nın 14. maddesi değiştirilerek, "İnsan haklarına dayanan demokratik ve laik cumhuriyeti ortadan kaldırma" suç sayılıyor ancak "amaçlama" değil "faaliyette bulunma" koşulu getiriliyor.

4. MADDE ile Anayasa'nın 19. maddesi değiştirilerek, toplu suçlarda gözaltı süresi 15 günden 4 güne indirildi. Aksi halde devlet tazminat ödeyecek. Gözaltılar "derhal" yakınlarına bildirilecek.

Özel hayatın korunması

5. MADDE ile Anayasa'nın 20. maddesi değiştirilerek, özel hayatın gizliliği,

6. MADDE ile Anayasa'nın 21. maddes değiştirilerek, konut dokunulmazlığı,

7. MADDE ile Anayasa'nın 22. maddesi değiştirilerek, haberleşme özgürlüğü,

8. MADDE ile Anayasa'nın 23. maddesi değiştirilerek, seyahat özgürlüğü için daha fazla koruma öngörülüyor. Bir kişinin üstü, eşyasının aranabilmesi ve el konulabilmesi, konutuna dokunulabilmesi ve haberleşme özgürlüğünün engellenebilmesi için şu şartlar gerekecek: "Milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması." Görevliler bu yetkilerini hakim kararı olmadıkça ya da yetkililerin yazılı emri olmadıkça kullanamayacak.

Dil yasağı kalktı

9. MADDE ile Anayasa'nın "Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetini" düzenleyen 26. maddesi değiştirilerek, "düşüncenin açıklanması ve yayılmasında yasayla yasaklanmış bir dil kullanılamaz" hükmü kaldırıldı. Ancak bu özgürlük, "Milli güvenlik, kamu güvenliği, cumhuriyetin temel nitelikleri, devletin ülkesiyle bölünmez bütünlüğünün korunması" amaçlarıyla sınırlandırılabilecek.

10. MADDE ile Anayasa'nın 28. maddesi değiştirilerek, "yasaklanmış olan herhangi bir dilde yayım yapılamaz" hükmü de kaldırıldı.

11. MADDE ile Anayasa'nın 31. maddesi değiştirilerek, halkın haber alma hakkının "Milli güvenlik, kamu düzeni, genel ahlak ve sağlık" dışındaki nedenlerle sınırlandırılmasına izin verilmiyor.

Dernek ve vakıflara rahatlık

13. MADDE iseAnayasa'nın "Dernek kurma hürriyeti"ni düzenleyen 33. ve "toplantı ve gösteri yürüşü hakkı"nı düzenleyen 34. maddesini değiştiriyor, bu işlemlerin önündeki engeller kaldırılıyor. Her iki özgürlük de, ancak "Milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel ahlak ve genel sağlık ile başkalarının özgürlüklerinin korunması" nedenleriyle sınırlandırılabilecek.

Adil yargılanma hakkı

14. MADDE ile Anayasa'nın 36. maddesi değiştirilerek, herkese yargı önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunmada bulunmanın yanısıra "adil yargılama" hakkı da tanınıyor.

15. MADDE ile Anayasa'nın 38. maddesi değiştirilerek, "Savaş, çok yakın savaş tehdidi ve terör halleri dışında ölüm cezası verilemeyeceği" hükme bağlanıyor. Yasaya aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak kabul edilemeyecek ve hiç kimse sözleşmeden doğan yükümlülüğü yerine getirmemesinden dolayı hapsedilmeyecek.

16. MADDE ile Anayasa'nın 40. maddesi değiştirilerek, temel hak ve özgürlükleri ihlal edilen vatandaşların hangi yasal yolları kullanacağı ve hangi makamlara başvuracağı ile başvurunun sonuçlandırılması süresi kesin olarak belirlenecek.

17. MADDE ile Anayasa'nın 41. maddesine, "Aile eşler arasında eşitliğe dayanır" eklendi.

Kamulaştırma bedelleri peşin

18. MADDE ile Anayasa'nın 46. maddesi değiştirilerek, kamulaştırmanın ancak karşılıkları peşin ödenerek yapabileceği hükmü kondu.

19. MADDE ile Anayasa'nın 49. maddesi değiştirilerek, devletin çalışanların yanısıra "işsizleri" de koruyacağı hüküm altına alındı.

20. MADDE ile Anayasa'nın 51. maddesi değiştirilerek, sendika kurmadaki bürokratik engeller kaldırıldı. Sendika hakkı sadece "Milli güvenlik, kamu düzeni, suçun önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlak ile başkalarının özgürlüklerinin korunması" amacıyla sınırlandırılabilecek.

21. MADDE ile Anayasa'nın 55. maddesi değiştirilerek, asgari ücretin belirlenmesinde, "ülkenin ekonomik durumu"nun yanısıra "çalışanların geçim şartları" da dikkate alındı.

22. MADDE ile Anayasa'nın 65. maddesinin "Sosyal ve ekonomik hakların sınırı" şeklindeki başlığı, "Devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları" şeklinde değiştiriliyor. Devletin, görevlerini yerine getirirken, "ekonomik istikrarın korunmasını" değil, "öncelikleri" gözetecek.

23. MADDE ile Anayasa'nın 66. maddesindeki, "Yabancı baba ve Türk anadan olan çocuğun vatandaşlığı kanunla düzenlenir" hükmü kadın-erkek eşitsizliği gerekçesiyle Anayasa'dan çıkartıldı.

Seçim ve parti kapatma

24. MADDE ile Anayasa'nın 67. maddesine bir fıkra eklendi ve "Seçim kanunlarında yapılacak değişikliklerin yürürlük tarihinden itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaması" hükmü getiriliyor. Ancak bu durum ilk seçimde uygulanmayacak. Taksirli suçlardan cezaevinde bulunanlara da oy kullanma hakkı tanınıyor.

25. MADDE ile Anayasa'nın 69. maddesi değiştirilerek, siyasi partilerin kapatılması zorlaştırılıyor. Bir siyasi parti; kapatmaya gerekçe oluşturacak fiiller, o partinin üyelerince yoğun bir şekilde işlendiği ve bu durum o partinin büyük kongre veya genel başkan veya merkez karar ve yönetim organları veya TBMM'deki grup genel kurulu veya grup yönetim kurulunca zımnen veya açıkça benimsendiği, bu fiiller doğrudan doğruya anılan parti organlarınca kararlılık içinde işlendiği durumda "odak" sayılacak. Anayasa Mahkemesi, temelli kapatma yerine, siyasi partinin devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilecek.

26. MADDE ile de Anayasa'nın "Dilekçe hakkı" başlıklı 74. maddesi değiştirilerek, dilekçe hakkı Türkiye'de oturan yabancılara da tanındı.

27. MADDE ile Anayasa'nın "milletvekili seçilme yeterliliği" ile ilgili 76. maddesi değiştirilerek, seçilmeyi engelleyen durumlar arasında "İdeolojik ve anarşik eylemlere katılma" yerine, "Terör eylemlerine katılma" konuldu. Terör eylemlerinden hüküm giyenler, affedilmiş olsa bile milletvekili seçilemeyecek.

Dokunulmazlıklara sınırlama

28. MADDE ile milletvekili dokunulmazlığına ilişkin Anayasa'nın 83. maddesi değiştirildi. Buna göre, milletvekili dokunulmazlığının kaldırılıp kaldırılmamasına ilişkin işlemler TBMM'ye ulaşma tarihinden itibaren üç ay içinde sonuçlandırılacak. Dokunulmazlıkla ilgili oylama Genel Kurul'da gizli oyla yapılacak. Milletvekilleri hakkındaki ceza davaları Yargıtay'da görülecek.

29. MADDE ile Anayasa'nın 86. maddesi değiştirilerek, "kıyak emeklilik" diye bilinen milletvekillerinin ödenek, yolluk ve emeklilik işlemleri ile özlük işlerinin yasayla düzenlenmesi ve TBMM üyelerinin Emekli Sandığı ile ilişkilendirilmesi düzenlemesi getirildi.

Af yetkisi TBMM'de

30. MADDE ile Anayasa'nın Meclis'in görevlerini düzenleyen 87. maddesi de değiştirildi. Af kararı alabilmek için TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun oyu aranacak. "Devlete karşı işlenen suçlar" da af kapsamına alınabilecek. Eklenen geçici bir maddeyle, TBMM, bu kanundan önce devlete karşı işlenen suçlar için genel ve özel af çıkartamayacak.

31. MADDE ile Anayasa'nın 89. maddesi değiştirilerek, cumhurbaşkanına, yasaları "kısmen" veto etme yetkisi tanındı. TBMM, sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilecek.

32. madde ikinci kez oylanacak

Teklifin Genel Kurul'da kabul edilmeyen 32. maddesiyle ise Anayasa'nın 90. maddesine, Avrupa Birliği'ne uyum için, yasalar ile uluslararası andlaşmaların çatışması halinde uluslararası andlaşmaların esas alınacağı hükmü eklenecekti.

33. MADDE ile Anayasa'nın 94. maddesi değiştirilerek, Meclis başkanı seçiminin toplam 10 gün içinde bitirilmesi kuralı getirildi.

34. MADDE ile Anayasa'nın "Meclis soruşturması"nı düzenleyen 100. maddesi değiştirildi. TBMM Genel Kurulu, başbakan veya bakanlar hakkındaki Meclis soruşturması önergelerini "Gizli oyla" karara bağlayacak.

MGK'da sivil ağırlığı

35. MADDE ile Anayasa'nın MGK'ya ilişkin 118. maddesi de değiştirildi. MGK'da, başbakan, genelkurmay başkanı, milli savunma, içişleri, dışişleri bakanları, kara, deniz ve hava kuvvetleri komutanları ile jandarma genel komutanının yanısıra başbakan yardımcıları ve adalet bakanı da yeralacak. "MGK'da alınacak kararlar Bakanlar Kurulu'nca öncelikle dikkate alınır" ifadesi, "...Bakanlar Kurulu'nca değerlendirilir" diye değiştirildi.

Kapatma kararı 3/5'le

36. MADDE ile Anayasa'nın 149. maddesi değiştirildi. Anayasa Mahkemesi, Anayasa değişikliklerinin iptali ile parti kapatma kararlarını, üçte iki yerine beşte üç çoğunlukla alabilecek.

37. MADDE, Anayasa'nın geçici 15. maddesinin son fıkrasını yürürlükten kaldırıyor. Buna göre, 12 Eylül 1980-6 Aralık 1983 döneminde çıkarılan yasalar ve tüm kararlara yargı yolu açıldı. n ANKARA

TBMM yeni dönemi açıyor

Meclis yeni yasama dönemine yarın başlarken, öncelikle anayasa değişikliğinin 2. tur oylamaları yapılacak. Cumhurbaşkanı tarafından veto edilen RTÜK ile Tütün kanunları ile DYP ile SP tarafından Başbakan Ecevit hakkında verilen gensoru önergeleri gündeme gelecek. Koray Aydın'ın milletvekiliğinden istifası da Genel Kurul'da oylanacak. Meclis yeni yasa yılı açılış töreninde Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer bir konuşma yapacak. Meclis Genel Kurulu'nda salı gününden itibaren anayasa değişikliği ile ilgili görüşme ve oylamaların 2. turu yapılacak. Hükümet ortaklarının anayasa değişikliği çalışmalarının bitmesinin ardından öncelikle RTÜK ve Tütün kanunlarının gündeme getirmesi bekleniyor. RTÜK Kanunu, medya patronlarını enerji dağıtımı ihalelerini alması açısından büyük önem taşıyor. Meclis Genel Kurulu, DYP ve SP tarafından verilen gensoru önergelerini de görüşecek. DYP, Bayındırlık Bakanlığı'ndaki yolsuzluklara göz yumduğu için, Saadet Partisi de ekonomideki olumsuz gidişat nedeniyle Başbakan Bülent Ecevit hakkında ayrı ayrı gensoru önergesi verdi. Gensoru önergelerinin önümüzdeki hafta görüşülmesi bekleniyor. Bayındırlık Bakanlığı ile milletvekilliğinden istifa eden Koray Aydın'ın milletvekiliğinden istifası da Genel Kurul'da oylanacak. Meclis, Sayıştay Başkanlığı ile RTÜK üyeliği için de seçim yapacak. Sayıştay Başkanlığı için hükümet ortaklarının Başbakanlık Müsteşarı Ahmet Şağar'ı istediği öğrenildi. Arif Özkök'ün vefatı ile boşalan RTÜK üyeleği için AK Parti veya SP'nin göstereceği adaylar arasında seçim yapılacak.

'Yılmaz'ın kulağı bükülmüş'
AK Partili Arınç, Anayasa değişikliği için TBMM'yi kutladı, ancak, kabul edilmeyen 32. maddenin değişikliğe gölge düşürdüğünü söyledi. Arınç, "Demek ki Yılmaz'ın da kulağını bükmüşler" dedi.

Nisan sonunda seçim
81 milletvekilinin sahip çıktığı deklarasyon 'erken seçim' işareti olarak değerlendirilirken, TÜSİAD'ın seçim çağrısı bu arayışları daha da hızlandırdı. Erken seçim için en geç 28 Nisan 2002 tarihi konuşuluyor.

R. Tayyip Erdoğan:
Kötü yönetim emeğimizi yok etti

Ali Bayramoğlu:
'TÜSİAD'çılara günaydın demeli'

Demirel:
Kimsenin hükümete güveni yok

ANAP'tan toplu istifalar başladı
Genel Başkanları Mesut Yılmaz'ın antidemokratik uygulamalarını protesto eden ANAP Gölcük İlçe Teşkilatına mensup 400 kişi partilerinden topluca istifa ettiler. Aralarında ANAP Gölcük Belediyesi eski başkanlarından Zekeriya Savaş'ın da bulunduğu partililer, bir basın toplantısı ile istifalarını açıkladılar. Savaş, zor bir karar verdiklerini, ancak ANAP misyonunun, Mesut Yılmaz'ın antidemokratik uygulamaları yüzünden bittiğini söyledi. Artık ANAP'ta siyaset yapılamayacağını anladıklarını belirten Savaş, "Genel Kurulda delegeler masa başında tespit edilmiş ve Mesut Yılmaz'ı Genel Başkan yapmak için parti tüzüğü hiçe sayılmıştır. Bu parti kimsenin malı değildir. Sayın Mesut Yılmaz'ın uyguladığı yanlış politikalar yüzünden ANAP tarihinin en kötü dönemlerini yaşamaktadır" dedi. Basın toplantısı sonrası 400 partili, istifa dilekçelerini ilçe yönetimine sundular ve bundan sonra hangi partide yer alacaklarını yine toplu olarak istişare edip karar vereceklerini belirttiler. Toplu istifaların, İzmit Merkez ve başta Körfez ve Derince olmak üzere diğer ilçelerde de devam edeceği belirtiliyor.

Baykal: Terörün çaresi Yunus felsefesi
CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, terörün ve savaşın çaresinin, Yunus Emre felsefesinde bulunduğunu söyledi. Baykal, Karaman'ın Yeşildere Beldesi'nde düzenlenen Yunus Emre Kültür Şenliği etkinliklerine katıldı. Baykal, törende, Anadolu halkının Yunus Emre felsefesini, 800 yıldır kalbinde yaşattığını ifade ederek, şunları kaydetti: "Yunus Emre, yoksulluk ideolojisi yapmamış, gerçek zenginliğin sevgi olduğunu, barış ve kardeşlik olduğunu söylemiştir. Son aylarda dünyamız önemli sıkıntılar yaşıyor. Teröre ve savaşa başka çare aramaya gerek yok. Çünkü Yunus Emre, yaşadığı dönemde bir taraftan Moğol istilası, bir taraftan Haçlı Seferleri sürerken, insanlara birliği ve sevgiyi tavsiye etmiş, döneminde yaşanan zulme bu duygularla karşı koymuştur." Baykal, etkinlikler sırasında, Yunus Emre Dergahı'nı gezdi. Dergahta, "aralarından geçen insanın günahlarının affedileceğine inanılan" tahta bir direkle duvar arasındaki bölümden geçen Baykal, "Bir dilek dilediniz mi?" sorusu üzerine, "Ülkem ve halkım için iyi şeyler diledim" diye konuştu.

Köse: Bölücülüğe fırsat verilmeyecek
MHP Grup Başkanvekili İsmail Köse, Anayasa değişikliği kapsamında düşünce ve ifade özgürlüğünde yapılan değişikliklerin farklı yorumlandığını belirterek, Kürtçe yayının önünün hala kapalı olduğunu söyledi. MHP Grup Başkanvekili İsmail Köse, MHP Grup Başkanvekili Mehmet Şandır ve MHP'nin Anayasa Komisyonu üyeleri ile birlikte Parlamento'da bir basın toplantısı düzenledi. MHP Grup Başkanvekili İsmail Köse, Anayasa değişiklikleri çerçevesinde "Kürtçe yayının" serbest bırakıldığı yorumlarının gerçeği yansıtmadığını da kaydetti. Gazetecilerin soruları üzerine, Kürtçe yayının önünün kesinlikle kapalı olduğuna dikkat çeken Köse, "Bu konuda değişen hiçbir şey yoktur. Daha önceki uygulama nasılsa bugün de aynen devam edecektir. Bu Anayasa değişikliği bölücülüğe kesinlikle fırsat vermeyecektir" diye konuştu. Köse, Anayasa'nın 90. maddesinde yeralan uluslararası anlaşmalarla ilgili değişiklik teklifinin oylamasında çoğunluk çıkmamasının paketin geneli üzerindeki uzlaşmayı bozmayacağını da belirtti.

Gaydalı ve Selçuk Nemrut'u gezdi
Devlet Bakanı Edip Safter Gaydalı, Yargıtay Başkanı Sami Selçuk ile Bitlis'in Tatvan, Ahlat, Adilcevaz ve Hizan ilçelerinde çeşitli ziyaret ve incelemelerde bulundu. İlk olarak Hizan İlçesi'nde, yenilenen Cumhuriyet İlköğretim Okulu'nda incelemelerde bulunan Devlet Bakanı Gaydalı ve Yargıty Başkanı Selçuk, daha sonra Nemrut Gölü'nü gezdi. Burada, öğle yemeğini yiyen Gaydalı ve Selçuk, motorla kısa bir süre gezinti yaptı. Gaydalı ve Selçuk, Ahlat İlçesi'ndeki Selçuklu Mezarlığı ile Adilcevaz'daki tarihi, turistik yerlerde de gezi ve incelemelerde bulundu. Geziye, Bitlis Valisi Uğur Boran ile kurum ve kuruluş amirleri de eşlik etti. Geceyi Hizan'ın Gayda Köyü'nde geçiren Devlet Bakanı Gaydalı ile Yargıtay Başkanı Selçuk, bugün Ankara'ya dönecek.

Sezer, Rusya lideri Putin ile görüştü
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Gürcistan Cumhurbaşkanı Eduard Şevardnadze ile telefonda görüştü.
Cumhurbaşkanlığı Dışişleri Başdanışmanı ve Özel Kalem Müdürü Tacan İldem, Çankaya Köşkü'nde düzenlediği basın toplantısında, Cumhurbaşkanı Sezer'in, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Putin'i telefonla aradığını söyledi. ABD'de meydana gelen saldırı sonrası gelişmeler ile teröre karşı uluslararası işbirliği konusunda görüş alışverişinde bulunulduğunu ifade eden İldem, Cumhurbaşkanı Sezer'in, Putin'i resmi ziyaret için Türkiye'ye davet ettiğini, Putin'in de bunu gündeminde öncelikli madde olarak koruduğunu belirttiğini kaydetti.
Tacan İldem, Sezer'in Şevardnadze ile görüşmesinde de teröre karşı bölgede uluslararası işbirliğinin yanı sıra Şevardnadze'nin Bakü ziyaretinin ele alındığını bildirdi.
ABD ile her kanaldan iletişimin mevcut olduğunu belirten İldem, bunda telefon trafiğinin yanısıra diplomatik kanalların da kullanıldığını söyledi. İldem, Cumhurbaşkanı'nın bütün telefon görüşmeleri, temasları hakkında Başbakan ile devamlı irtibatta olup, yeni bilgiler aktardığını da kaydetti. ABD'nin yaptığı açıklamalarda Afgan halkının hedef alınmayacağının ortaya çıktığını belirten İldem, "Aksine, Türkiye'nin de yapmakta olduğu telkinler, ortaya koyduğu görüş, Afgan halkının 20 yıldır süren çilesinin sona ermesi için de bunun bir fırsat oluşturmasıdır" dedi.

30 Eylül 2001
Pazar