Türkiye'de MİT, Emniyet, Genelkurmay ve Jandarma istihbarat yapıyor. Ancak bu durum, kurumlar arasında 'alan' tartışması yaratıyor. ABD ve Avrupa'da ise istihbarat "iç ve dış" şeklinde ayrılmış

Beyaz Enerji İddianamesi sonrası yaşanan gelişmeler 'Türkiye'de istihbarat nasıl işliyor?' sorusunu gündeme getirdi. Türkiye'de istihbarat faaliyetleri önceden doğrudan Başbakanlık'a bağlı Milli İstihbarat Teşkilatı'nın elindeydi. Ancak bugün Genelkurmay, Emniyet ve Jandarma da istihbarat faaliyetinde bulunuyor. Bu nedenle kurumlar arasında 'alan' tartışması yaşanıyor.

Son olarak Jandarma İstihbaratı'nın (JİTEM) da yasallaşması ile birlikte, İçişleri Bakanlığı'na bağlı olarak çalışan Jandarma ve Emniyet sık sık karşı karşıya geldi. JİTEM yasasında, jandarmanın gerekli gördüğü her alan istihbarat faaliyetinde bulunabileceği belirtilirken, MİT ve Emniyet'in bilgilendirilmesi şart koşuluyor.

Türkiye'de 4'lü istihbarat

Türkiye'de istihbarat faaliyetlerinin 4 koldan yürütüldüğünü belirten uzmanlar, buna karşın "istihbarat alanları"nın halen belirlenmediğine dikkat çekiyorlar. Ülkenin genel istihbaratını yürütmekle sorumlu Milli İstihbarat Teşkilatı'nın, zaman zaman jandarma bölgesinde istihbarat zorluğu çektiği belirtiliyor. İçişleri Bakanlığı'na bağlı olmasına rağmen, "görev ve yetki" yönüyle Genelkurmay'a bağlı olarak çalışan Jandarma Genel Komutanlığı, 2803 sayılı Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri Kanunu'nun 5, 44, 46, 62, 84 ve 6815 sayılı kanunun 4. maddesine göre istihbarat yetkisine sahip.

MİT ise bu faaliyeti, 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Kanunu'nun 4. maddesine göre yapıyor.

Emniyet ise istihbarat yetkisini, 1985 yılında çıkarılan Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu'nun ek 7. Maddesi'nden alıyor. Ek 7. Madde'ye göre polis, "devletin genel güvenliği, anayasal düzeni bozmak, yıkmak isteyen iç tehditlere karşı istihbarat alma, toplama, değerlendirme ve üst makamlara verme" yetkisine sahip

Avrupa ve ABD'de 2 yönlü

Türkiye'deki bu karışıklığa karşın, gelişmiş ülkelerde istihbarat, "iç ve dış istihbarat" olarak ayrılmış. ABD'de dış istihbaratı CIA, iç istihbaratı FBI yönetiyor. Ancak ferderal yapıdan kaynaklanan özel konumdan dolayı ABD'de DIA, NSA, AIRFORCE, NIC ve ENERGY gibi 14 kurum da özel istihbarat yapıyor.

İngiltere'de, MI-5 iç, MI-6 ise dış istihbarattan sorumlu. MOD, RAF, CABİNET ve GCHQ gibi 9 kurum özel istihbarat yapıyor.

İsrail'de, MOSSAD dış, SHIN BET ise iç istihbaratı yönlendiriyor. AMAN askeri istihbaratı, VARASH da yakın bölge dış istihbaratı yönlendiriyor.

Rusya'da ise KGB dış, FSB iç istihbaratı yürütüyor. 11 kurum da özel istihbarat yapıyor.

MİT 'tek' kalmak istiyor

MİT, Türkiye'de iç istihbaratın kendisinden alınmasına sıcak bakmıyor. Konu ile ilgili olarak bir süre önce internet sitesinden bir açıklama yapan MİT, Türkiye'de iç ve dış tehditlere bir bütün olarak yaklaşılmasının bir zorunluluk olduğunu savundu. Açıklamada, "Türkiye'nin jeostratejik konumu, bölgesel sorunlar, bölgesel ve uluslararası çıkar çatışmalarının yarattığı tehditler, siyasi-ekonomik-askerî-güvenlik sorunlarının iç içeliği, analizlerde bütünleştirici çalışmaları kaçınılmaz kılarken, haber toplama gayretlerinin yönlendirilmesinde de aynı ihtiyacı ortaya çıkarmaktadır" denildi.

Emniyet, Genelkurmay ve Jandarma tarafından yürütülen istihbarat çalışmalarının sınırlarının belirlenmesi ile stratejik anlamda istihbaratın MİT bünyesinde merkezileştirilmesinin farklı konular olduğuna dikkat çekilen açıklamada, "Güvenlik istihbaratı sadece yurtiçi faaliyetlerle sınırlı değildir. Önemli ölçüde yurtdışında da tehdit oluşturduğu gibi, bu tehditlere destek veren ülkelerle bağlantılı olarak, stratejik istihbarat ile de bütünleşmektedir. Ayrıca yasa gereği MİT, milli güvenlik istihbaratını 'devlet çapında' oluşturmakla görevlidir" denildi.