Gülten Dayıoğlu, yaklaşık otuz yıldır çocuk edebiyatı alanında kalem oynatan, kitapları üç kuşak tarafından dikkatle okunan bir yazar. Yaşama sevincini ve çocuklara olan aşkını, eserlerine bir nakkaş titizliğiyle kelime kelime işleyen yazarın 1971 yılında kaleme aldığı 'Fadiş'i, çocuk edebiyatımızın en çok okunan eserleri arasında yer almanın yanısıra bilimsel bazda pek çok çalışmaya da konu oldu. Sempozyum, panel ve konferanslar arasında mekik dokuyan ve ödüllere doymayan Dayıoğlu'yla çocuk edebiyatını ve Fadiş'i konuştuk.Yurt dışındaki çocukların eğitim ve öğrenim sorunları ile ülkemizdeki ilköğretim okullarının eğtim düzeyini irdeleyen araştırmalar yaptınız. Nasıl bir sonuçla karşılaştınız?

Yurtdışı ve yurdumuzda yaptığım eğitim öğretim sorunları araştırmaları sonucunda, ülkemizde çağdaş eğitim düzeninin hâlâ oturmamış olduğu sonucuna vardım. Dün olduğu gibi bugün de eğitim öğretim programları, yabancı ülkelerden özensizce alınan örneklerle, yamalı bohça niteliğini sürdürmektedir. Ulusal, toplumsal niteliklerimizi ve gereksinimlerimizi temel edinen, bize özgü, aynı zamanda çağı da kavrayan bir eğitim programı hâlâ gerçekleştirilebilmiş değildir.

Sizce seçkin bir çocuk edebiyatının başlıca kriterleri nelerdir?

Çocuklar için kitap yazarken, önemli ölçütler vardır. Burada birkaçından söz edebiliriz. Çocuk kitabı yazarken, hedeflenen yaş düzeyi önemle göz önüne alınmalıdır. Dil, arı duru, anlatım açık seçik olmalıdır. Konu seçimi, eğitselin dozu, önemlidir. Çocuk kitabı çocuğu eğlendirirken sezgi yoluyla eğitme amacı taşımalıdır. Çocuğa umut ve yaşam sevinci vermeli, çocuğun yaratıcı gücünü, hayal dünyasını uyarmaya yönelik olmalıdır. Bu örnekler ve öneriler çoğaltılabilir.

Çocuk edebiyatı alanında yıllardır seçkin eserler veren biri olarak ülkemizdeki çocuk edebiyatını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Ülkemizdeki çocuk edebiyatı hızlı bir gelişim süreci içinde. Dünya çapında üretilen çocuk kitaplarıyla boy ölçüşebilecek nitelikte eserler üretiliyor. Ancak çeviri ve dış pazar bulma zorluğu nedeniyle çocuk kitabı yazarları dışa açılamıyor.

Ülkemizde her geçen gün bilgisayar kullanımcılarının sayısının artması (özellikle çocukların bilgisayar oyunlarının cazibesine kapılması) sizce çocuk edebiyatını nasıl etkileyecek?

Şimdilik bilgisayarı çocuk edebiyatına rakip olarak görmüyorum. Ama, çocuklara niteliksiz sıkıcı, yıkıcı, çağ dışı görüşleri içeren kitaplar vererek, onları elimizden kaçırmama kaygısını hep taşımalıyız.

Kaliteli çocuk edebiyatı örnekleri (Batı'daki Harry Porter çılgınlığında olduğu gibi) popüler çocuk kitaplarının önünde nasıl durabilir?

Bu konuda öncelikle ailelere, öğretmenlere, yazarlara ve medyaya çok iş düşüyor. Çocuklarımıza elbirlik olup bilinçle sahip çıkarsak, onlara düzeyli kitaplar sunmayı hedef edinirsek, popüler kitaplar saman alevi gibi gelip geçecek, başka bir deyişle sel gidecek kumu kalacaktır.

Bu alanda yaşanan sorunlar nelerdir?

Bence çocuk edebiyatı alanında yaşanan en büyük sorun, denetimsizlik ve eleştiri eksikliğidir. Bu yüzden nitelikli eserlerin arasında, çala kalem yazılmış yararsız hatta zararlı kitaplar da çocuklara ulaşıyor.

Fadiş adlı eserinizin bunca zamandır yoğun ilgi görmesini neye bağlıyorsunuz?

1971 yılında yayınlanan Fadiş benim ilk romanım. Otuz yıldan beri kuşaktan kuşağa okunarak, halkımızın ilgi ve sevgisiyle büyüyüp bugünlere erişti. Fadiş, tümüyle bizden biri. Romandaki sorunlar Türk insanının toplumsal sorunları, örf adet, gelenek görenek öğeleri, hep bizden. Fadiş'in acıları, sevinçleri, coşkuları başkaları tarafından da her an ve halen yaşanmakta olan duygular. Fadiş, yaşamın zorluklarına karşı gösterdiği, direnç, umut ve yüreğinde taşıdığı yaşam sevgisi ile, hayatın zorlukları karşısında güçsüz düşenlere, umutsuzluğa kapılanlara, yaşamaktan bezenlere, olumlu bir örnek oluyor. Fadiş sanırım bu nitelikleri nedeniyle otuz yıldır okuyucunun elinde, dilinde, gönlünde. Öyleki pek çok yerde, okurlar evlenirken, çeyizlerinde, çocukken okudukları Fadiş romanını da götürüyorlar. Daha sonra çocuklarına okutuyorlar. O çocuklar da bana bu çeyizle gelen Fadiş'leri imzalatmaya getiriyorlar. Şimdilerde Fadiş'i artık üçüncü kuşak da okumaya başladı. Dahası, hamile Fadiş okurları içlerindeki bebeklere bile Fadiş'i imzalatıyorlar...

1935 yılında Kütahya'nın Emet ilçesinde dünyaya gelen Gülten Dayıoğlu, lise öğrenimini İstanbul Atatürk Kız Lisesi'nde tamamladı. Hukuk Fakültesi'nde bir süre okuduktan sonra, dışarından sınavlara girerek ilkokul öğretmeni olan yazar, onbeş yıl bu kutsal görevi yürüttükten sonra, 1977 yılında öğretmenliğe veda etti. Bugüne kadar onlarca çocuk kitabı yazan Dayıoğlu, roman, öykü, radyo ve televizyon oyunları alanında eserler verdi. Çocuklara yönelik bilimkurgu türünde kitaplar yazan Dayıoğlu, gezi notlarını içeren beş kitap yayınladı. Cumhuriyet ve Milliyet gazetesi ile çeşitli dergilerde 1965 yılından bu yana eğitim ve öğretim sorunlarımızı inceleyen yazılar yazan yazar, bugüne kadar çeşitli kurumlardan pek çok ödül kazandı.

Havva Setenay İLHAN