İş hukukunun iş çeşitlerine göre kapsamı, İş Kanunu'nun 'uygulama alanı' başlıklı 2. maddesinde belirtilmiş bulunmaktadır: 'Bu Kanun, beşinci maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.' Bu hükümden 'İş Kanunu'nun 'istisnalar' başlığını taşıyan beşinci (5.) maddesindeki esasların iş hukukumuzun 'iş çeşitleri bakımından kapsamı'nı belirlediğini anlıyoruz. Buna paralel düzenlemeler, 'sürekli ve süreksiz işler'i belirleyen 8 inci maddeyle 'sanayi ve ticaret işleri'ni örnekleyen 6'ncı maddede yapılmış olup, bu hükümleri, 5'nci maddedeki hükümlerle birlikte değerlendirdiğimizde iş hukukunun iş çeşitlerine göre kapsamını belirlememiz mümkün olmaktadır. İş Kanunu'nun 2'nci maddesindeki düzenlemesiyle, kanunkoyucu, genel ilke olarak, hizmet akdiyle bağımlı iş ilişkisi kuran tarafları ve akit konusu işin yapıldığı işyerlerini İş Kanunu kapsamına almıştır.

İş Kanunu'nun 5'nci maddesinin ilk bölümünde, 11 madde halinde istisnalar sıralanmıştır. 8 halde 'istisna konusu işler' (deniz ve hava taşıma işleri gibi), 3 halde ise 'istisna konusu şahıslar' (sporcular gibi) belirtilmiş; böylece İş Kanunu'nun hangi hususlara uygulanmayacağı açıklanmıştır. İstisnaları düzenleyen sözkonusu 5'nci maddenin ikinci bölümünde ise 'şu kadar ki' ibaresini izleyen 'istisnaların istisnaları'na yer verilmiştir. Özetlemek gerekirse, 5'nci maddede, kapsamla ilgili iki farklı husus düzenlenmiştir. Birinci husus, İş Kanunu hükümlerinin uygulanmayacağı işlerin gösterilmesi; ikinci husus, İş Kanunu'nun uygulanmayacağı işlerden olmasına rağmen, mahiyetleri ve bu işlerde çalışanların sosyal haklarının korunması amacıyla anılan kanun hükümlerinin uygulanacağı işlerin gösterilmesidir. Örneğin hava taşıma işleri, istisnalar arasında sayılırken, 'havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler' de istisnanın istisnası olarak, İş Kanunu'nun uygulanacağı işler kategorisine alınmıştır. Bu durumda hava taşıma işlerinin yapıldığı bütün yer tesisleri personeline İş Kanunu hükümleri uygulanırken, eğer hizmet akdiyle İş Kanunu hükümlerinin uygulanacağı düzenlenmemişse pilot, hostes vb uçuş personeline Borçlar Kanunu hükümleri uygulanacaktır. Ve çıkan uyuşmazlıkların çözümünde iş mahkemeleri değil, Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir. (Y.9. HD, 8.4.1997, E.96/22816, K.97/7054, İşveren Dergisi, Temmuz 1997, s.17-18).

Ancak bu yapının çağdaş istihdam ihtiyaçlarını geniş anlamda karşılayabildiğini söyleyemeyiz. Çünkü geniş anlamda iş hukuku, sadece sanayi işçilerini değil, bağımlı işin yapıldığı her faaliyet alanı ve iş çeşidini kapsamına almıştır. Yani sadece yapılan işin niteliği değil, bağımlılık statüsüne göre bir ücret karşılığı çalışma kriteri ile iş hukuku kapsamını belirleme yöntemi önem kazanmıştır, artık. İster bedenen, ister fikren ve bedenen yahut da sadece fikren, bir hizmet akdiyle bir başkasına (gerçek veya tüzelkişi işverene) bağımlı olarak çalışanların büyük kısmı ve bunların istihdam edildiği işyerleri, iş hukukumuz kapsamına alınmıştır. İş Kanunu'nun kapsamı dışında olmakla birlikte, haklarında düzenleme yapılan işler ve şahıslar da bulunmaktadır. Bunlara örnek verecek olursak, çırakların hakları, özel kanununda, yani Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu'nda, gemi adamlarının hakları Deniz İş Kanunu'nda, gazetecilerin hakları Basın Mesleğinde Çalışan ve Çalıştıranların Münasebetleri Hakkında Kanun (Basın İş Kanunu)'da düzenlenmiştir. Tarım ve Hava işkollarında çalışanlar için de ayrı İş Kanunları ihdası için çalışmalar yapılmaktadır. Ayrıca İş Kanunu'na esnek çalışma ilkelerinin girmesi öngörülmektedir.

İş mevzuatı, yamalı bohça gibi sürekli İş Kanunları ihdasıyla çağdaş hale getirilemez. Hizmet akdiyle düzenlemeye ilişkin genel ilkelerin tespitini esas alan tek İş Kanunu'nda, mümkün olduğunca geniş kapsamlı, yani istisnası sıfıra yakın bir Kanunda düzenlenmiş ve bütünlüğü sağlanmış bir istihdam alanı oluşturulmalıdır. Çağdaş İş Kanunu oluşturulurken, istisnaların yokedildiği tek bir yasal yapılaştırma beklediğimi vurgulamak istiyorum.

TAHSİN SINAV

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu