Dünya edebiyatına 'David Copperfield' ve 'İki Şehrin Hikâyesi' gibi kalıcı eserler armağan etmiş ünlü bir İngiliz yazarıdır Charles Dickens. Çalışma hayatına gazeteci olarak başlamıştı; o dönemde yazdıkları büyük bir edebî zevkle bugün de okunabiliyor. 1845'te kaleme aldığı İtalya'da bir adamın giyotinle öldürülüş öyküsü sözgelimi.

Orada tasvir ettiği olay, okurken insanın tüylerini diken diken ediyor. Kellesi kopan adamı izlemeye gelenlerin olaydan hiç etkilenmediği izlenimini aktardıktan sonra, köşedeki bahisçiden çıkan bir gruptan söz ediyor. Adamlar iyi bir yerde oturup infazı izliyorlarmış; ama ibret almak için değil... "Fışkıran kanın öbek sayısını tespit edip içeri giriyor ve o sayının bulunduğu bileti satın alıyorlardı" diyor Dickens...

Amerika'nın savaşı, savaşı içeriden yönetenler açısından, giderek 160 yıl öncesinin İtalyan bahisçilerini andırıyor. Savaşı bir oyun olarak görüyorlar ve her adımından nasıl yararlanılacağının hesabındalar. En son düşünce ürünlerini herhalde duymuş olmalısınız: DARPA... Pentagon'a bağlı Defense Research Projects Agency adlı kurumun başharflerinden oluşan DARPA, 'terör üzerine bahis' konusunda çalışmalar yürütmüş. Tam başlamak üzereyken itirazlar üzerine uygulamaya konulamadı... Konulabilseydi, 'terör üzerine bahis' kurmak mümkün olabilecekti.

Bu bahiste dikkat edilecek konu beklediğiniz en yakın olumsuz gelişme. DARPA'nın internet sitesinde iki örnek beklenti yer alıyor: Yasir Arafat'a suikast ve İsrail'e biyokimyasal saldırı... Ara sıra, "Göreceksiniz, Arafat öldürülecek" türü lâflar edilir ya, bu lâfı etmekle kalmayacak, bir miktar para yatırıp bahse de gireceksiniz. Piyangoyu Pentagon yönetecek...

İtalya'da idam edilen adamın kanına bakıp iddiaya giriliyordu, burada akacak kan üzerine iddia söz konusu... Daha pratik... Tam kapitalist mantığına uygun... DARPA projesini düşünüp belli bir noktaya getirenler, "Bu tür bahisler dünyanın pek çok yerinde yapılıyor zaten; amacımız beklentilerden istihbari bilgi çıkarmak" diyorlar... Nasıl olacaksa bu...

Amerikalı senatörler, "Hastalıklı bir düşünce" demişler. Biri, "Terörist, hem eylemini yapacak, hem de yapmadan önce eylemi üzerine bahse girip para kazanacak" diye itirazını seslendirmiş... Aslında, projeyi hazırlayanların aklında da bu ihtimal var; onların istediği de, herhalde, merkebin aklına karpuz kabuğu düşürüp istemedikleri kişileri ortadan kaldırtmak...

Şöyle düşünün: Silâhlı eylem yapıp duran bir terör örgütüsünüz... Saldıracak yer arıyorsunuz. Bütün yapacağınız, Pentagon'a bağlı DARPA'nın internet sitesine ulaşıp oradan son bahislere bir göz atmak... Falanca devlet başkanına suikast filânca başbakanın canını yakmaktan daha yüksek ihtimalli olarak görülüyor... "Şans, talih, kader, kısmet" deyip kendinize hedeflerden hedef beğenin... Hem de para kazanın...

Gerçekten hasta bir zihnin ürünü olmalı bu.

Proje etrafında patlayan tartışma sırasında bilgimiz dahiline giren bir gerçek var: Aslında Pentagon adına yapılıyor olmasa, böyle bir konuda bahisçiliğe pek itiraz eden olmayacak. Uzmanlar, Ortadoğu'daki bütün istikrarsızlık konuları üzerine 'geleceğe yatırım' adı altında bahisçilik yapıldığını söylüyorlar. Tabii, onlar bahisten dem vurmuyorlar, "Borsa kuralları" diyorlar, "Gelecek piyasası" adını anıyorlar... Netice değişmiyor; birilerinin talihsizliği üzerine oynanan bir tür kumar bu...

11 Eylül sonrasında öğrenip yazdığımda pek çok kişi "Olmaz öyle şey" demişti. Oysa olduğunu biliyoruz: Birileri, 11 Eylül'den kısa süre önce, sanki olacakları biliyormuş gibi, saldırılardan darbe alacak şirketler üzerine yatırım yapmışlardı. Amerikan borsasında bu tür 'yatırımlar' mümkün; düşeceğinden emin olduğunuz hisselerle oynayarak servet kazanabiliyorsunuz. Nitekim, 11 Eylül'den zedelenerek çıkan havayolları şirketleri ile Dünya Ticaret Merkezi hisselerinden birileri tam 4 milyon dolar kazandı... Konu yazılıp çizildiğinde, felâkete yatırım yapanların, kazandıkları parayı almadıkları görüldü. FBI da bir köşede hâlâ talep etmelerini bekliyor...

Bu tür bahisler Amerika'daki sistemin kalbini oluşturuyor. Orada, "Piyasa kraldır" görüşü egemen. "Uzmanlar yanılır, piyasa yayılmaz" yaygın bir kanaat. Kamuoyu yoklamalarıyla kimin başkan olabileceği, hangi partinin önde gidebileceği tahmin ediliyor ya, DARPA destekçileri, "Esas, bu konuda borsaya yansıyan bahislere bakmak gerek" diyorlar; kamuoyu yoklamaları yanılmış, bahisçiler yanılmamış çünkü... Ve, DARPA uygulamaya konulamadı diye, bu tipler, karalar bağlıyorlar...

Biri, "İnsan hayatı üzerine bahse girmek ahlâksız mı görünüyor?" deyip sorusunu kendi cevaplıyor: "Ama, bu yolla insan hayatı kurtarmak mümkün..." Beklentileri, teröristlerin, eyleme geçmeden önce, borsadaki son duruma bakarak yola çıkmaları olmalı...

Pentagon gürültüler üzerine projeden vazgeçti. Oysa, kendi nâm ve hesaplarına önemli bir projeydi. Benim için de öyle. "Şu günlerde kimin ortadan kalkması isteniyor?" diye fal açacağıma, DARPA'nın internet sitesine girip 'eylem borsası'na göz atabilirdim... Adamlar internet sitesini bile apar topar kapattılar...

Tüh. Çok yazık. Bahiste kaybettim.

TAHA KIVANÇ

Künye

Temsilcilikler

AboneFormu

MesajFormu