NEVİN ŞAHİN ANKARA
Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu'nun (BYDK), önceki yılın temmuz ayında faaliyetlerine son verilen Emlakbank ile ilgili hazırladığı raporda, sadece yargıya intikal eden yolsuzluk dosyalarıyla devlete açtığı zararın 1,5 katrilyon civarında olduğu ortaya çıktı.

Raporun bankanın faaliyetleri arasında yer alan inşaatla ilgili bölümünde, yapılan yanlışlık ve usulsüzlüklerle ilgili olarak, "Emlak Bankası son 10 yıl içerisinde birtakım usulsüz uygulamalar, (ihalesiz, yeterli rekabet ortamları oluşturulmadan yüksek fiyatlarla ihale yapma ve benzeri sebeplerle) içerisine girerek oldukça pahalı yatırımlar üretmiş, maliyet+kar esası gibi hiçbir şekilde kurum yararına olmayan uygulamaları da sürdürmüştür. Bu uygulamalar sonucu banka zararının yüksek boyutlara ulaştığı yapılan incelemelerden anlaşılmaktadır" denildi.

Neler yapmışlar neler?

Raporda şu konulara dikkat çekildi: "Avan proje (ön proje) ve keşif hazırlanması gerekirken imar planı dahi olmayan arazilere ihale yapıldığı, uygun bedel tespit edilmeden ihaleye çekildiği, ihale komisyonlarının sağlıklı bir şekilde götürü bedelininde belirlemediği, çok miktarda konut ve işyeri satış durumu incelenmeden müşteri profili çıkartılmadan tek ihale ile satış yapıldığı belirlendi. Etaplar halinde devam eden projelerde ise önceki etabın kar ve zarar durumuna bakılmaksızın yeni etaplara başlandığı, satılacak konut sayısı belli olmadığı halde çok sayıda konut ihalesi yapıldığı için inşaatların tamamlanmadığı ve satışların yıllarca sürdüğü, rekabet oluşturmak yerine belli sayıda firmalara ihaleler verildiğinin altı çizildi.

Davalı firmalara ihale

Banka ile davalı olan firmaların halelere davet edildiği, işin süresinde bitirilmediği gibi kalitesiz iş yapan firmaların ihalelere sürekli alındığı, yatırım programında ve bütçede olmamasına rağmen yeni konutlar için ihaleler açıldığı, kanunen yasak olmasına rağmen ihale verilen müteahhitlerin aynı zamanda o projenin yapılacağı arsanın sahip olmasına itiraz etmediği, plansız üretim sonucu elde konut kalınca pahalı reklam kampanyaları ve düşük faizli kredilerle zararına konutların eritilmeye çalışıldığı, daha proje safhasındayken zarar edeceği hesaplanan projelere girişildiği tespit edildi.

7 dosya 478 trilyon zarar

Raporda, yargıya intikal eden 17 ayrı yolsuzluk ve usulsüzlük dosyasına ilişkin hazırlanan çizelgede yer alan dosyalardan 1999 yılı rakamlarıyla ortaya çıkartılan 7 tanesinin, toplam tutarı 161 trilyon 396 milyar 72 milyon 126 bin 169 olarak belirlendi. Müfettişlerin devreye girdiği 1999 yılında ortalama dolar kurunun 540 bin lira olduğu dikkate alındığında zarar 478 trilyon 210 milyar 584 milyon 77 bin 537 TL olarak gerçekleşti.

Bankanın sözkonusu mahkemelik batak listesinde 1996 yılı rakamlarıyla yer alan bir dosyada ise devletin bugünkü rayiçle uğradığı zarar da 628,2 trilyon lira olarak gerçekleşti. Buna göre, İzmir Mavişehir'de yapılan 807 konutta banka yükümlülüğü olmamasına rağmen, gecekondu sahiplerinin iskanı için arsa satın aldı. Bu usulsüz alım nedeniyle bankanın uğradığı zarar 41 trilyon 100 milyar lira olarak gerçekleşti. Raporun yazıldığı 2002 tarihindeki döviz kuruyla ise Emlakbank'ın sadece Mavişehir'deki zararı 628 trilyon 28 milyar 37 milyon lira oldu.

Bir vurgun da DYP-SHP koalisyonunda

Emlakbank hesaplarındaki en büyük vurgunlardan biri de iktidarda DYP-SHP koalisyonunun olduğu Süleyman Demirel'in Başbakanlığı döneminde yaşandı. Doların ortalama kurunun 6 bin lira olduğu 1992 yılında ilgili Devlet Bakanlığı tarafından hazırlanan bir raporda, Bizimkent Beylikdüzü Projesi'ndeki konutlar bitirilmeden 2. Etap'a başlanılmaması, aksi takdirde bankanın zararının günün rayiçi ile 1,5 trilyon lira olacağı vurgulanmasına rağmen daha sonra ANAP milletvekili olan banka yönetim kurulu başkanı Aydın Ayaydın ve ekibi bu uyarıyı dikkate almayarak yeni inşaatlara başladı, beklenen satışlar gerçekleşmediği için de kaynak bulunamadığından banka pahalı finansman yöntemleriyle inşaatları sürdürmeye çalıştı. Sonuçta bankanın zararı bu yanlış işlemden dolayı 250 milyon doları geçti.