RÖPORTAJ: YILMAZ YILDIZ
Ekonomik krizler neticesinde, bir gün sonrasının hesabını yapamaz hale gelen Türk sanayicisi, tek partili iktidarın oluşturduğu güven ortamı sayesinde artık gelece daha bir umutla bakıyor. Geçtiğimiz hafta 2003 yılı ilk yarısıyla ilgili durum tespit anketini kamuoyuna açıklayarak, ekonomi çevrelerine umut dağıtan İSO Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük ile sanayinin sorunları ve güncel ekonomik konulara ilişkin kısa bir söyleşi yaptık.

Sayın Küçük, sanayiciler olarak artık "kriz bitti" diyebiliyor musunuz? İyileşme varsa hangi alanlarda oldu, sorunlar varsa hangi alanlarda devam ediyor?

1998 yılından beri yılda iki kez ekonomik durum tespit anketi yapıyoruz. Ankete katılan işletmelerimiz, 2003 yılı ikinci yarısına ilişkin ümitli olduklarını, önlerinin açık olacağını ifade ediyorlar. İşletmelerimizin yüzde 12.4'ü iç satışlarında, yüzde 14.5'i dış satışlarında, yüzde 12.1'i üretimlerinde, yüzde 11.1 yeni siparişlerinde ve yüzde 9.9'u istihdamlarında artış bekliyorlar. 2003 yılı ilk yarısında ücretle çalışanlarda yüzde 5 bir artış sağlanmış. İkinci yarıda yüzde 9.9 artış beklemeleri sanayicinin yılın ikinci yarısına ve GSMH'nın yüzde 5.7 olarak beklenmesi de genelde ekonomiye umutlu baktığının göstergesi.

Göstergeler çok olumlu

Yani "kriz bitti" diyebiliyor musunuz?

2001 anlamında kriz diyorsanız, izleri silindi mi diyorsanız, göstergeler çok olumlu. Yani böyle giderse Türkiye GSMH'da üst üste büyüme yakalacak ve yüksek büyüme yakalacak. Geçmiş yıllara bakalım, yüzde 8-9'lara varan büyümeler ondan sonra çok ciddi küçülmeler. Son on yılda Türkiye, ard arda büyüyememiş. Son on yılda GSMH'nın büyümesinin ortalaması da yüzde 2.3 olmuş. Enflasyonla mücadelede ciddi bir başarı var. Enflasyonda hedeflenen rakamlar yakalanacak gibi görünüyor. Büyümede hükümetin program hedefi yüzde 5, anketimizdeki beklenti yüzde 5.7.

Herkese bir görev düşüyor

Hükümetin 2B gibi kaynak paketleri var. Bu düzenleme faizleri düşürecek, borçlanma ihtiyacını azaltacak deniyor ama sürekli engel çıkarılıyor. Bu tutum ülke çıkarları açısından yanlış değil mi?

Ülkenin bu kaynağa olan ihtiyacını hepimiz biliyoruz. Burada hepimizin sorumluluğu var, hepimizin duyarlı olması lazım. Sanayici üzerine düşeni yapıyor. Pazarı korumak, üretimini devam ettirmek, istihdamını korumak adına kârlılığından vazgeçmiş, zararı göze almış. Sanayinin de önünün açılması devletin ürettiği mal ve hizmetlerde, enerji, SSK primleri, vergi oranlarının yüksekliği bize yük. Brüt katma değer içerisinde verginin payı yüzde 36.6'ya çıkmış. İşte bu noktada devletin yeniden yapılandırılmasını istiyoruz.

Araştırmalar şunu gösteriyor, Türkiye iyi yönetilse her yıl ortalama yüzde 6-7 büyüme potansiyeline sahip. İşte bu potansiyeli harekete geçirmek lazım. Burada sadece siyasetçiye değil bütün kurum ve kuruluşlara, hepimize görev düşüyor. Bir zihniyet devriminin gerçekleşmesi lazım. "Ben değil biz, biz değil ülkemiz" diyebilmeliyiz. Güçlü devlet olmadan hiçbir şey olmuyor. Türkiye'yi hak ettiği yere hep birlikte getirmemiz lazım.

Kurlardaki düşüş en çok ihracatçılara zarar veriyor deniliyor. Sanayici olarak sizlerin görüşü nedir bu konuda?

Ben hep bunu ifade ediyorum; kur ihracatın bir enstrümanı olmamalı. Bunu artık benimseyebilmemiz lazım. Devletin ürettiği mal ve hizmetlerde rekabet şansı aramamız lazım. Onun için devlet yeniden yapılandırılmalı. Biz elektriği rekabet ettiğimiz ülkelerle aynı fiyata kullanmalıyız. OECD ülkeleri içerisinde Türkiye prim şampiyonu. Aynı şekilde vergiyi verenden daha fazla alacağım zihniyetiyle hareket ederseniz, o veren, bir gün veremez duruma gelir.

Anketi açıklarken mali kesimin yapılandırılmasının tamamlanamadığından bahsetmiştiniz. Sizce neden?

Mali sistemin yapılandırılması tamamlanmadı, mali kesim güçlenmedi. Neticede sanayiye kaynak aktarmada zorlanıyor. Büyük firmalarda finansman darboğazı çok net gözüküyor. Çünkü büyüğün cesameti fazla. Mali kesimin gerçek işlevine dönmesi lazım. Hayalimiz; sanayiyle beraber hareket eden bir mali sistem, kaynaklarını yatırımlara aktaran bir mali kesim.

Bu olumsuzlukta devletin borçlanma ihtiyacından kaynaklanan yüksek faiz oranları da etkili değil mi?

Bakın ne kadar olumlu şeyler yaşıyoruz şu anda. Faizlerin aşağı düşmesi bırakın borcun çevrilebilir olaması tartışmalarının sona erdirmeyi, enflasyon ve faizleri daha da aşağı çekecek. TL'nin değerlenmesi ihracatçı açısından sorun olmakla birlikte Hazine'nin borç yükü ve faiz yükü açısından bir avantaj gibi görünüyor. Güçlü bir ekonomiye sahip olabilmek hepsinden önemli.

Anket bugün yapılsa beklentiler daha iyi olurdu

Ankette beklentilerin olumlu çıkmasında faizlerin düşmesinin de etkisi var mı?

Dikkat edin! Bu anket, 2003 yılı ilk yarısında yapıldı. Yani eksi enflasyon ard arda iki kere çıkmamıştı. Onun için enflasyon hedefi biraz yüksek gibi gözüküyor. Belki anket bugün yapılsa, yüzde 20'ler civarında bir beklenti çıkar. aynı şekilde kurlar, Irak savaşının başladığı sırada yapılan bir tahmin. Bu beklentiler, anket şimdi yapılsa çok daha olumlu çıkar. Zaten beklentilerde sanayicimiz hep iyimser.

Anketinizde iç pazarda nispi bir canlanma görülüyor. Bu durumun kalıcı olması için ne yapmak gerekir?

İç pazarda canlılığın yaratacağı kârlılık sanayici için çok önemli. İç talebin canlanması hepimizin beklentisi. Onları biran evvel hayata geçirecek duruma gelebilmeliyiz. Tüm bunlar yapısal reformlarla mümkün.

Türkiye'de hâlâ yatırım ortamı yok

Hükemetten sanayicilerin ne gibi beklentileri bulunuyor? Öncelikle talepleriniz nelerdir?

Yapısal reformların gerçekleşmesi, devletin yeniden yapılanması, devletin sanayi ve ticarette olmaması, düzenleme ve denetim rolüne bir an önce kavuşması. Vergi reformunun bir an önce gerçekleşmesi, sosyal güvenlik kurumlarının tek çatı altında toplanması, personel reformu, özelleştirme, uluslararası doğrudan yatırımların ülkeye çekilmesi önem verdiğimiz konular. Yabancı yatırım için sadece kanun değil, onların Türkiye'ye gelişini sağlayacak ekonomik ortamın sağlanması lazım. Sadece yabancı sermaye için değil, yerli sermaye için de o yatırım ortamının sağlanması. Buna çok önem veriyoruz. Türkiye'de hâlâ yatırım ortamı yok. Yatırım ortamının 2004 yılında oluşması en büyük beklenti. Yatırımlara öncelik verilmesi AK Parti'nin hem hükümet programında vardı, hem acil eylem planında vardı. Bunların bir an önce gerçekleşmesini bekliyoruz. anketlerde görülen bir şey var; kapasite kullanım oranları yükseliyor. Neticede yatırım gerekli. Yatırım ortamının oluşması, sanayicinin önünün açılması çok önemli.

Sanayici Irak'ı gözlüyor

Irak'a asker gönderilmesi, Türk firmalarının Irak pazarından yeterince pay almasını engeller mi?

Şimdi müsaade ederseniz bu soruya yine anketle cevap vereyim. Türk sanayicisi Irak'la ilgili bir beklenti içerisinde. Yüzde 42.5 ortalama Irak pazarına ihracat yapmayı bekliyor. Bir de büyük ölçekli firmalardan küçük ölçeklilere doğru gidildikçe bu beklenti oranı daha da büyüyor. Daha umutlu.

Ama sizin yaptığınız ankette sanırım Irak'a asker gönderilmesinden bahsedilmiyor?

Ben Irak'a asker gönderilmesi olayını şöyle değerlendiriyorum. Türkiye hemen sınırında gelişen oluşuma ne kadar kayıtsız kalabilir. Bence bu konuyu böyle değerlendirmemiz lazım. Bir anlamda biz olayın hep ekonomik tarafına bakmaya çalışıyoruz. Sizin sorunuz da çok şık. Yani tamamen ekonomik. Bu olayın olumsuzluğu ekonomimizi etkiler mi diyorsunuz. Etkilememesi en büyük dileğimiz. Etkilememesi bir yana komşumuz Irak'ta pazarın yeniden gelişmesi, Türk sanayicisi ve ihracatçısı için Türkiye için çok önemli.