Türkiye'nin beşinci, Akdeniz'in en büyük şehri olan Adana, eski günlerini arıyor. Türkiye'nin en verimli tarım alanlarına sahip olan Çukurova'da işsizlik en büyük problem olurken, yaşanan göçler Adana'nın ekonomisini, sosyal yapısını ve kültürünü de değiştirdi. Tarım alanları daralan, yatırımları azalan, sorunları artan Adana'da, artık Adana kebabı bile eski tadını veremez duruma gelmiş.

Adana'nın iki yüzü var

Adana'nın adeta iki yüzü var. Bir tarafta, varoşlar ve eski yerleşim merkezinin kendine has sorunları ile boğuşan eski Adana; diğer tarafta ise gelişmekte olan ve modern yüzüylü yeni Adana. İki bölge arasında hem ekonomik, hem sosyal hem de kültürel farklar daha ilk bakışta göze çarpıyor. Eski Adana'da çarpık kentleşme, dar sokaklar, sokak aralarında oynayan çocuklar, çok sayıdaki sokak satıcıları...

Durak'ın işi çok zor

Yeni Adana'da ise çok katlı binalar, büyük bulvar ve caddeler, park alanları, sosyal tesisler... Yeni Adana'nın mimarı olan Büyükşehir Belediye Başkanı Aytaç Durak'ın hedefi ise bütün nüfusu Yeni Adana'da toplamak. Durak'ın işi oldukça zor.

Sakıp Ağa da elini çekti

Sulanabilir verimli arazileri ile yıllarca bolluk içerisinde yaşayan Adana, şimdi eski günlerini arıyor. Son yıllarda yaşanan göçler Adana'nın sosyolojik ve ekonomik yapısını da kökünden değiştirmiş. "Toprak Ağaları" olarak isimlendirilen büyük arazi sahipleri İstanbul'a göçerken, iş ve ekmek için Doğu ve Güneydoğu'dan insanlar dalga dalga Çukurova'ya gelmiş.

Krizin izleri siliniyor

Toprak ağaları, işadamı olunca yatırımlarını da Adana yerine İstanbul'a yapmışlar. Bunların arasında en vefalısı Sabancı çıkmış. Çok sayıda fabrikanın yanında yurtlar, okullar ve hatta Türkiye'nin en büyük camisi olan Merkez Camii bile Sabancı tarafından yaptırılmış. Son yıllarda ise Sakıp Sabancı'nın da Adana'yı unuttuğundan yakınıyor Adanlılar.

Artan nüfusla birlikte tarım alanlarındaki daralma, tarıma dayalı sanayiyi olumsuz etkilemiş. Çukurova Üniversitesi'nin desteği ile tarım alanlarının daha verimli kullanılması için çalışmalar başlatılmış Adana'da. Yaşanan ekonomik krizden nasibini alan Adana sanayisi, büyük bir sarsıntı geçirmiş. İşyerleri kapanmış, şimdi işsizlik kol geziyor Çukurova'nın verimli topraklarında. Ekonomik krizden nedeniyle kentte 2002 yılında 3 bin 63 esnaf kepenk kapattı, 2 bin 249 yeni işyeri açıldı. 2003 yılı Haziran ayına kadar kapanan işyeri sayısı açılan işyeri sayısından fazlayken, son 2 ayda yeni açılan işyeri sayısı kapananları geçti.

Metro siyasete kurban

Dar sokaklı eski Adana ve şehir merkezinde ciddi ulaşım sorunu yaşanıyor. Ulaşım problemini çözmek için yapımına başlanan metronun yapımı ise Büyükşehir Belediyesi ile ilçe belediyeleri arasındaki siyasi çekişme nedeniyle durdurulmuş.

Türkiye'nin en sıcak illerinden olan Adana'nın nüfusunda ciddi bir azalma yaşanıyor. Halkın büyük bölümü yayla ve sahili tercih ederken, şehirde olanlar da baraj gölü çevresinde bunaltıcı sıcağın etkisinden kurtulmaya çalışıyor.

Kebabın sırrı etinde gizli

Adana'ya gidip de, kebapçıya uğramamak olmazdı. Asmaaltı Kebapçısı'nın ortaklarından Hüseyin Bilge, bize meşhur Adana kebabının özelliklerini anlattı. İyi bir Adana kebabı, koç etinden yapılırmış. "Bir gün dinlendirilen et sinirlerinden tamamen arındırıldıktan sonra, elle kıyılıp acurlanır" diyen Bilge, daha sonraki işlemleri ise "meslek sırrı" diyerek anlatmak İstemedi.

Adana kebabı sokaklara düştü

İş bulamayanların sokak aralarına kurdukları tezgahlarla Adana kebabı yapmaya başlaması kaliteyi düşürmüş. Asmaaltı Kebapçısı Hüseyin Bilge, "10 yıl önce yaptığımız işin onda birini yapamıyoruz. Millet peynir, ekmek, karpuz yiyor" diyor. Bilge "Vergilerin düşürülmesi gerekiyor. Etin ve ekmeğin KDV'si yüzde 1, yemeğin KDV'si yüzde 18. Adana'dan seçilen milletvekilleri ise Adanalı değil. Bu hükümetin alternatifi de yok. İnşallah iyi şeyler yaparlar" dedi.

Büyükşehir Adana'da tutmadı

Adana Büyükşehir Belediye Başkanı Aytaç Durak, Yeni Şafak'a şunyları söyledi: "Daha lise yıllarından itibaren Adana'nın yanlış yere kurulduğunu söyledim. Adana, Çukurova'nın ortasında Seyhan Nehri'nin sağında ve solunda kalan, tarıma elverişli araziler üzerine altyapısız ve plansız olarak kurulmuş. Depremde de en fazla zararı bu bölgeler gördü. Halen eski Adana'da çarpık kentleşmenin olduğu bölgelere hizmet götürmek zordur, pahalıdır ve sağlıksızdır halk da, mutsuz ve isyankardır. Bunu değiştirmek için şehrin kuzeyinde kalan, tarıma elverişsiz, zemini depreme dayanıklı olan bölgeye şehrin taşınması için Yeni Adana Projesini ortaya attım. Bu proje 200 bin konutu kapsıyor ve 1 milyon insana hizmet edecek. 130 bin konut yapılarak vatandaşlara teslim edildi. Büyükşehir sistemi yapacağımız hizmetleri engeller duruma geldi. Büyükşehir sistemi Adana'da tutmadı ben onun için, biz büyüklüğü İstanbul ve Ankara'ya vermeye hazırız, Adana büyük değil, büyükşehir olmasın diyorum."

Vatandaşın sermayesi umut

Metin Orcan 36 yaşında, talaş ve su kovası, mangal, soba benzeri üretim yapan bir işyerinde işçi olarak çalışıyor. Umudu yurt dışına gitmek. Türkiye'nin en büyük sorunu olarak işsizliği görüyor. Krizle birlikte işlerin çok düştüğünü seçimlerin ardından çok küçük de olsa bir düzelmenin olduğunu söylüyor.

Ahmet Kurban 26 yaşında ve taksi şoförlüğü yapıyor. "Dolar düşüyor, LPG zamlanıyor. Sigorta pahalı, vergiler yüksek daha adaletli olunması gerekir. Bugün Adana'da 3 bin 500 taksi var sadece 2 bin tanesi çalışıyor."

Mehmet Yılmaz 64 yaşında SSK emeklisi. "Çalışırken daha iyiydi" diyor, ve ekliyor: "Üstelik sosyal haklarımız da vardı. Şimdi sadaka gibi zam veriliyor. Memurlara Temmuz'da zam verildi bize verilmedi." Emekli Hacı Güvenç'in derdi de aynı. "Bu yıl bize zam verilmedi. Memurlarla aynı durumdayız, onlara verildi ama bize verilmedi."

Adanalı sanayici eşit rekabet istiyor

Adanalı sanayicinin sorunlarının Türk sanayicisinin sorunlarından farklı olmadığını söyleyen Adana Sanayi Odası Başkanı Ümit Özgümüş, Yeni Şafak'a şöyle konuştu: "Altyapısı, uluslararası havalimanı, limanları, verimli tarım alanları, organize sanayi bölgesi ve Yumurtalık Serbest Bölgesi ile Adana, cazip bir yatırım alanı. Sermaye sahipleri yatırım yapacak sektör arayışı içerisinde. Yatırımlar için Çukurova Üniversitesi ve odalar çeşitli çalışmalar yapıyor. Komşu illere verilen teşvikler haksız rekabete neden oluyor. Adanalı sanayici diğer illerin sanayicisiyle eşit şartlarda rekabet etmek istiyor."

Faizlerin düşmesi esnafı sevindirdi

Adana Esnaf ve Sanatkarlar Birliği Başkan Yardımcısı Selahattin Çırak: "Kriz esnafı çok olumsuz etkiledi. Bağ-Kur borçlarının ödenmesiyle ilgili kolaylık esnafın işine fazla yaramadı. Geçmişe dönük borçların ödenmesi isteniyor ancak borçlar bitmeden de sağlık imkanlarından esnaf yararlanamıyor. Hükümetin kredi faizlerini düşürmesi esnafı az da olsa rahatlattı. Yerel yönetimlerin tutumu esnafı olumsuz etkiliyor. Ekmek üretiyorlar, mağaza açıyorlar bu da esnafın işlerinin azalmasına neden oluyor. Herkes kendi işini yapmalı."

1 milyonluk ilçe: Seyhan

Adana, 1950'den sonra hızla gelişti ve Akdeniz Bölgesi'nin sermaye piyasası bakımlarından en önemli merkezi haline geldi. 2000 Genel Nüfus Sayımı'nda nüfusu 1 milyon 849 bin 478 olarak açıklanan Adana, Türkiye'nin dördüncü büyük ili olma özelliğini de Bursa'ya kaptırdı. Aladağ, Ceyhan, Feke, İmamoğlu, Karaisalı, Karataş, Kozan, Pozantı, Saimbeyli, Seyhan, Tufanbeyli, Yumurtalık ve Yüreğir ilçeleri ile 9 bucak ve 547 köyden oluşan Adana'nın büyükşehir nüfusu genel nüfusun yüzde 70'inden fazlasını oluşturuyor. 1 milyona yaklaşan nüfusuyla Seyhan Türkiye'nin en büyük ilçelerinden biri olma özelliğine sahip.