Faizlerde düşme eğilimi var. İhracatçılar döviz kurundan şikayetçiler ama genelde bir canlanma olduğu söyleniyor. Özel finans kurumları açısından piyasadaki gelişmeler nasıl?

İhalelerde faizi düşüren etken, borçlanma ihtiyacının azalmasından ziyade, enflasyondaki gerileme ama maliyet hâlâ çok yüksek. Türkiye 2001 yılında son 45 yılın en büyük daralmasını yaşamıştı. Tabii bu daralma üzerine herhangi bir büyüme olumlu bir adım olarak gözüküyor. Aslında 2000 yılına göre çok ileri noktada değiliz ama 2001 yılına göre de daha iyi bir noktadayız. Bu açıdan bakarsak tabii bir canlanma var.

Kur-fiyat ilişkisi zayıfladı

Bu seneye baktığımızda yatırım talebinde beklenenden fazda bir canlanma olduğunu gördük. Bu bizim işlerimize de yansıdı. Kurlardaki geriye gidiş, bir anlamda Türk lirasına yönelişi artırdı. Bu da piyasayı olumlu etkileyen şeylerden biri. Dolarizasyon eğilimi kısmen tersine döndü. Sabit kur sisteminde dövizin yönü bellidir. Burda da döviz kuruyla fiyatlar arasında bir bağlantı vardır. Kurlar artınca fiyatlarda artar. Fakat serbest kur rejimine geçtikten sonra fiyat-kur arasındaki ilişkinin zayıfladığını görüyorum. Artık herkes kur arttı diye fiyatları artırmıyor ya da düştü diye düşürmüyor. Enflasyonda belki eylülden sonra fiyatlarda mevsimsel bir değişim olur ama enflasyon yıl sonunda hedeflenene yakın düzeylerde gerçekleşecek.

Reel faizler düşük olsa, TL'ye talep böyle olmazdı

Yıl sonuyla ilgili diğer tahminleriniz nasıl, döviz ne olacak, faiz oranları ne olacak? HSBC, Doğuş Grubu, Toprak Holding gibi kuruluşlar yılsonu dolar kurunu 1 milyon 300-1 milyon 400 bin lira olarak görüyor.

Döviz bir türlü dengeyi bulamadı. Eylülden itibaren kurlarda bir artış olur, muhtemelen yıl sonunu da 1 milyon 700'lü rakamlarda kapatır diye düşünüyorum. Kurlar serbest bırakıldıktan sonra çok yükseldi ama bu yükselme Türkiye'de belirsizlikle ilgiliydi. Yanlış olan 1 milyon 700 bine gitmesiydi. Birde şu var; reel faizin bu kadar yüksek olduğu bir ortamda kurun dengede olduğunu söylemek çok kolay değil. Türk lirasına ciddi bir talep var ama bu talep çok yüksek orandaki reel faizlerle gerçekleşiyor. Reel faizler yüksek olmasaydı, acaba kur bu düzeyde olur muydu? TL'ye dönüş bu kadar kolay olmayabilirdi.

TL mevduat oranında artış var

Sizin mevduatlarınızda da TL'ye dönüş var mı?

Var. Belki serbest kur rejiminin şöyle bir faydası oldu Türkiye'ye. Artık dövizin spekülatif bir araç olma özelliği biraz daha azalmaya başladı. İnsanlar eskiden dövize yatırım yaparak kazanacağını düşünürdü. Artık dövize yatırdığınızda kaybedebileceğinizi de düşünüyorsunuz. Yılbaşında bizim toplam fonlarımızın yüzde 90'ı döviz, yüzde 10'u TL iken, bugün TL oranı yüzde 15'e yükseldi. Topladığımız fonlar 600 milyon dolara yaklaştı.

Özel finans kurumları, fonlarını KOBİ'lere kullandırdığı için reel sektörle daha iç içe. Yatırımlardaki canlılık ne düzeyde, hangi sektörlerde daha çok hareket var?

Özel finans kurumları, Hazine kağıdı veya mali finansman yapmadıkları için hep reel piyasanın içinde oldular. Geniş bir reel müşteri portföyüyle çalışıyorlar. Riskleri dağıtma açısından KOBİ'lerin önemine inanıyoruz. Bizim küçük ve orta ölçekli müşterilerimiz de var, büyük ölçekli müşterilerimiz de. Biz belli sektörlerde yoğunlaşmış değiliz. Ama tekstil sektöründe şu sıralar ciddi bir makina yatırımı oldu, leasing yoluyla.

Esas sorun iç borç yükü

Canlanmanın devamlı ve kalıcı olması için sizce neler yapılmalı?

Benim gördüğüm kadarıyla hala alınması gereken mesafe iç borçların düzenlenmesiyle ilgili. İç borçlarda kalıcı bir çözüm gerekiyor. Bu borçların daha uzun vadeye yayılması ve daha düşük maliyetlerle yapılması lazım. Hükümetin bu yönde çabaları devam ediyor. Dış borçlar konusunda ciddi problemler görmüyorum. İç borç stoğunun getirdiği faiz yükü, dış borç stokunun getirdiği faiz yükünün çok ötesinde. Mesele iç borç maliyetini azaltmakta. Çünkü talebi artırmak istediğinizde artıramıyorsunuz, yatırım bütçesi zaten çok düşük düzeyde.

Canlanma için ücretler artırılmalı

Halkın alımgücü düştü. Yoksulluk sınırının altında yaşayan çok daha fazla. İç piyasadaki canlılığın kalıcı olması için çalışanların ücretlerinin artırılması gerekiyor mu?

Ücretlerin adalet, verimlilik ve satınalma gücü yönü bulunmakta. Canlanmanın olması için bir kere çok geniş bir kitlenin satın alma gücünün yükselmesi gerekir. Gelir dağılımının bozulduğu ülkelerde toplam talep küçülür. Bu dar kesimin talebi de genellikle yurtdışından gelen ithal mallara olan taleptir. Yüksek enflasyondan düşük enflasyona geçiş sürecinde faturayı maalesef dar gelirli ücretliler ödüyor.

Uzan operasyonu piyasalarda güveni zedelemedi

Uzan Grubu'na yönelik tedbir ve el koyma olayları bankacılık sektöründe, piyasalarda bir güven bunalımına yol açtı mı?

Hayır, her hangi bir güvensizliğe neden olmadı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun bu işi iyi yönettiği kanaati hakim.

Hükümetin, 2004'ten sonra İMF ile yolları ayıracağız açıklamaları konusunda siz ne düşünüyorsunuz?

İMF'ye üye olan bir ülke olarak eğer borçlanma ihtiyacınız yoksa, İMF ile stand-by anlaşması yapma zorunluluğunuz yok. Sadece uluslararası bir sistemin, o ailenin bir üyesi olarak İMF'nin koyduğu ilkeler var ve onlara uymak durumundasınız. O yüzden İMF'yle ilişkilerin bir üye ülke olarak ilkeler bazında devam etmesi lazım.

Körfez ülkelerindeki yatırım için kendine yön arayan fonlarla ilgili gelişmeler ne durumda?

Körfez'de şu an 150 milyar dolar civarında bir paranın kendine yön aradığı söyleniyor. Türkiye eğer Körfez yatırımcısına uygun enstrümanlar geliştirirse ki, hükümetin de bu yönde çabaları var, oradan ciddi bir talep geleceğini sanıyorum. Turizm, gayrimenkul sektörlerine yatırım yapabilirler. Bunun için de ekonomik ve siyasi istikrarın olması şart. Örneğin Londra piyasası, gayrimenkul açısından Arapların gözde piyasası. İngiltere'deki ev sahipliği yasaları son derece iyi. Türkiye'nin o yasaları incelemesi, benzer düzenlemeleri getirmesi lazım.

'Yüksek enflasyon şirketlerin ayıplarını örtüyor'

İhracatçılar, döviz kurlarının düşmesinden şikayetçi. Bir alışkanlık mı var? Bütün hesaplar enflasyon üzerine mi yapılıyor?

İhracatçının probleminin, kurun seviyesinden ziyade iniş çıkışlarla ilgili olduğunu düşünüyorum. Olay dönüp dolaşıp verimlilik konusuna geliyor. Yüksek enflasyon işletmelerin ayıplarını örten bir mekanizmadır. Kâr marjları o kadar yüksektir ki işletmelerin yüksek maliyetlerini, verimsizliğini, kalitesizliğini örtüyor. Düşük enflasyonda verimsizlik, yüksek maliyet, kalitesizlik, israf artık sıkıntı oluşturmaya başlıyor.

Fiyatlar iki üç yıl öncesinde. İşletmeler yine de kâr ediyorlar mı?

Bana göre fiyatlar normal düzeyine geldi. Mesala İstanbul'daki bir daire New York'taki bir daire fiyatında ise bunda bir sorun var. Bazıları kriz için şefkat tokadı diyorlar.

Dr. Adnan Büyükdeniz kimdir?

RÖPORTAJ: YAŞAR SÜNGÜ / YILMAZ YILDIZ

« Geri Dön