ROPÖRTAJ: FAHRİ SARRAFOĞLU / İSTANBUL
Türkiye'de 81 maden yatağında piyasa değeri 150 milyar doları bulan 6500 ton altın rezervi var. Altını olup da çıkaramayan ülke yok. Ama Türkiye'de bu böyle değil. İAR Başkanı Ömer Hallaç, ülkemizdeki altın madenlerinin çıkarılması gerektiğine işaret ederek "Üniversiteler ve madencilerin çoğunluğu da aynı görüşte: Üretimin gerçekleşmesini istiyorlar. Ancak bu konuda birileri bizi kandırıyor. Ama kim? Bazı uzmanlara göre, 6500 ton altının ülke ekonomisinde meydana getireceği katma değer 400 milyar dolardır... 8 altın yatağı üretimi bekliyor" dedi. İAR Başkanı Ömer Hallaç'la Türkiye'de altın madenleri, altın rafinerisi ve altın ihracatı konusunda ki gelişmeleri konuştuk.

Rafineri konusuna girmeden önce gerçek altın rezervimiz nedir sizce?

1980 yılında Türkiye'de altın yok deniliyordu. Şu anda 580 ya da 600 bölgede altın madeni rezervi tespit edilmiştir. 20 dolar yatırıma karşı bir ons yani 300-350 dolarlık kaynak ortaya çıkıyor. Türkiye'de yılda 600 ton altın üretilecek kapasite var. Ama yetkililerin ihmal ve gafletiyle sadece 3 ya da 4 ton altın üretiliyor.

Türkiye'de yastık altında (evde saklanan) altın tutarı 100 milyar dolardır. Bunun 50 milyar doları bilezik ve kolye, 50 milyar doları altındır. Türk halkı dünyada en fazla yastık altına altın saklayan millettir. Londra merkezli Gold Fields Mineral Servisinin raporuna göre 2003 yılında dünyada basılı altın para ve madalyonların miktarı 96 ton olurken bunların yüzde 65'ini Türkiye tüketti. Basılı altınların yüzde 27'si Hindistan'da ve yüzde 8'i de dünyanın diğer bütün ülkelerinde satıldı. 2003 yılında Türk halkı yatırım amacıyla 62 ton basılı altın satın aldı...

Türkiye altın üretmeyen tek ülke galiba?

Evet altın üretmeyen tek ülke! Sadece 9 altın yatağında 338 bin ton rezerv tespit edilmiştir. 24 ilde altın madenlerinin sadece 8'i işletilse 25 ton altın ve 25 bin kişiye iş imkanı sağlar. Türkiye her yıl 200 ton altın ithal ediyor...

Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfına göre de 580 noktada 6500 ton altın rezervimiz vardır ve Türkiye altın rezervinde dünya ikincisidir.

Güney Afrika 20 bin ton ile birinci, üçüncü 4770 ton ile ABD, 1780 ton ile Kanada dördüncü ve 1400 ton ile Avusturya beşinci sıradadır. Dünya altın rezervi ise 43 bin tondur.

Bu vakfa göre dünya üzerinde altın rezervi olup da altın üretmeyen tek ülke Türkiye'dir.

Peki gelelim rafineri konusuna. İAR ne yapar, kısaca?

İAR şu anda dünyanın en çok altın işleyen beşinci, en çok altın takı ihracatı yapan ikinci ülkesi olan Türkiye kuyumcularına hammadde hizmeti vermektedir. Hurda olarak para karşılığı kuyumculara satılan altınları, kuyumcu imalat ya da toptancıları için rafine etmekte ve sektöre hammadde sunmaktadır. Sektör yurt dışına para ödeyerek hammadde almak yerine hurdadan rafine edilmiş altınları işleyip yurt dışına ihracat etmekte ya da iç piyasanın beğenisine sunmaktadır.

Peki altın rafinerisinde siyanür kullanılıyor mu?

Altının rafinerisinde siyanür kullanılmaz. Kullanılan teknik dünyada en geçerli tekniklerden olan 'Agua Regia' tekniğidir. Yüzde 99,99 yani en yüksek saflıkta altın rafine edilir. İşviçre'de en önde gelen rafineriler ile aynı tekniği kullanmaktayız. Hatta bir tanesine know-how dahi sattık. Çevre ile herhangi bir sıkıntımız yoktur. Gerekli gaz ve sıvı atık arıtmaları yapılmaktadır.

Bankalar da altın mevduatına sıcak bakmıyor sanırım?

Banka bilezik hesabı açamıyor. Altın hesabı için bunları dışarıya ekspertiz yaptırıyor. Bankaların terazisi dahi yok. Bu bileziklere ekspertiz verecek kuyumculuk bilgisini haiz bilirkişi personelleri yok. Bin bir zorlukla bileziğinizi banka hesabına dönüştürdüğünüz zaman ise çekmeye gittiğinizde size verebilecekleri aynı miktar saf altın külçesi bulamıyorsunuz. Ya size para verelim ya da üstünü ödeyin bir kiloluk altın verelim diyor. Bankadan para alınması halinde ise altının şekli paraya döndüğü için kocanın tasarrufuna geçiyor.

Bunu da hanımlar maalesef arzu etmiyor. Bugüne kadar bankaları tam olarak sisteme dahil edemedik. Bunun nedeni ise İAR'ın Hazine Müsteşarlığı tarafından yayımlanan İstanbul Altın Borsası'nda İşlem Görecek Rafineriler tebliğinde yer almamasıdır. Hazine Müsteşarlığı'nın önderliğinde kurulan ve İstanbul Altın Borsası'nın (İAB) de ayrıcalıklı hisse ile ortak olduğu rafinenin bu tebliğde yer almaması bankaların sisteme dahil edilmesini zorlaştırmakta ve İAR'ın uluslar arası kabulünün en önemli ön şartını da (kendi ülkende tanınma) karşılayamamasına neden olmaktadır.

İAR'ın Hazine tarafından tanınmıyor ama yurtdışına teknoloji ve bilgi satıyor bu biraz garip değil mi?

İstanbul Altın Rafinerisi'nin dünyada gram altın üretebilen 6 rafineriden biri olmasına rağmen Hazine Müsteşarlığı'nın 28 ülkeden 66 rafineriyi kapsayan dünya altın rafinerileri listesinde bizden çok geride olan Kolombiya ve Zimbabwe'nin rafinerisi bile var. Ama İsviçre'ye know-how (teknoloji) satan İstanbul Altın Rafinerisi henüz yok.. Yayınlanacak bir tebliğle listeye İAR ilk Türk rafinerisi olarak girecek. Böylece Türkiye'de yastık altındaki doğrudan yatırım amaçlı olarak alınıp saklanan 50 milyar dolarlık altın, yatırım, istihdam ve üretim olarak piyasaya dönecektir.

Yatırımcı gram altını sevecek

İAR'ın gram altın üretimi vardı, nasıl gidiyor?

İstanbul Altın Rafinerisi'nin (İAR) bir diğer önemli misyonu ise altın yatırımcılarına ve ülkemize çok şeyler kazandıracak gram altın sistemini yaygınlaştırmasıdır. İAR, dünya standartlarında 1, 5, 10, 50, 100 gram ve 1 kiloluk 24 ayar saf külçe altını seri numarası basarak, hologramlı olarak üreten Türkiye'nin ilk ve tek rafinerisi. Geçen yıl 3 milyar dolarlık gram altın üretimi yapıldı.

Gram altınların ülke ekonomisine katkısı nedir?

Dünyada çok az ülke vatandaşları yaygın olarak altını yatırım amacı ile almaktadır. Gram altın sayesinde, altın satın alındıktan sonra, banknot gibi, banka hesaplarında değerlendirilebiliyor. Değerinden hiçbirşey kaybetmeden anında alınıp, satılabiliyor. İAR, Türk halkının yastık altındaki altının güvencesidir.

Ama kuyumcular gram altını pek tutmadı galiba?

Kuyumcu esnafı gram altını diğer süs amaçlı tüketim altınları ile rekabet edecek bir emtia gibi algılayıp daha yüksek kazançlarla satılan süs altınlarının satışını düşüreceği ve dolayısı ile kazançlarının azalacağını düşünerek gram altın satışlarına gerekli desteği vermemiştir. Halbuki yıllar önce dövize ve borsaya kaybettikleri müşterilerini bu yolla kazanabilmeleri çok muhtemeldir. Bu noktada yatırımcı müşteri ile tüketici müşteriyi bir birine karıştırmamaları gerekmektedir.