M. SAİD ENGİN
Daha önce yayınlanan Göç Temizliği (1985) ve Gece Hayatım (1991) isimli iki anı kitabı daha bulunan Adalet Ağaoğlu, 1969-1977 yılları arasında tuttuğu günlüklerini Damla Damla Günler-I adıyla kitaplaştırdı. Yazarın geçtiğimiz dönem transfer olduğu Alkım Kitabevi tarafından yayına hazırlanan kitap önümüzdeki birkaç gün içerisinde piyasaya çıkacak, okuyucuyla buluşacak.

1929 Nallıhan doğumlu olan Adalet Aağağlu'nun edebiyat yaşamı 1953 yılında Türkiye Radyosu (TR)'nda çalışırken yazdığı 'Bir Piyes Yazalım' tiyatro oyunu ile başlar. Yazarın 1951'- de başlayan TR'li çalışma hayatı 1970'deki istifasıyla son bulur. Damla Damla Günler-I, işte bu istifa arefesinde başlar.

"Cumhuriyet'in hal-i ahvali"

Günlüklerin tutulduğu 1969-77 yılları arası yazarın kişisel hayatındaki kırılmalara, ileriye dönük verilmiş ciddi kararlara ve daha sonradan yayınlanan pekçok romanı ile ciddi ses getirecek bir yazarın ilk romanının sancılı doğumuna tanıklık eden bir dönem. 1968 olaylarının ertesinde yaşananlar, siyasi çalkantılar, muhtıralar, öğrenci olayları, gözaltılar, tutuklanmalar ve tüm bunların içerisinde roman yazma telaşı. Belki de yazarımız bu yüzden günlüğünde romanının iskeletini şu düşünceden hareketle oluşturacağını sık sık tekrarlar: "Atatürk'ün ölümünden sonraki Cumhuriyet'in hal-i ahvalini ameliyat masasına yatıracağım."

Gerçekten de Ağaoğlu'nun 1973 yılında yayınlayabildiği ilk romanı Ölmeye Yatmak, tek başına olmasa da Türk romancılığında bir değişim ve dönüşüm noktasını teşkil eder. Yusuf Atılgan'ın Anayurt Oteli ve Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar romanı ile birlikte adı anılabilecek Ölmeye Yatmak resmi ideolojili köy romancılığını kente taşıyan bir dönemin başlangıcını da ifade eder. İlk kitabı Tutunamayanlar'ı kendisinden önce yayınlayan ve neredeyse hiç pozitif eleştri almayan Oğuz Atay'ın az sayıdaki destekçilerinden birisi de Ağaoğlu'dur. O dönemdeki Türk romancılığını beğenmeyen Ağaoğlu, günlüğünün 29 Ocak 1969 tarihli sayfasına şunları yazmaktadır: "Son yıllarda romanlarımız bir birini tekrarlıyor. Anlatım biçimleri de sıkmakta beni. Bugünün romanı alışılmışın dışında bir şey olmalı. Cumhuriyet'in ilk, ikinci kuşakları, bir ideolojinin emirerleri..."

"'Romanım hayat'a yürümeliyim"

Ve yine o dönemin "hayatım roman"cıları günümüzdeki kadar çok olmasa da Ağaoğlu bu durumdan da rahatsızdır ve kendisi aynı hataya düşmemekte kararlı gözükür: "Kendi kuşağımın tarihini yazmalıyım. Romanlık tarihini. 'Hayatım roman'cılardan farklı biçimde 'romanım hayat'a doğru yürümeliyim. Verilmişe sırt dönerek.(22 Nisan 1969)"

Bir yanda uzun yıllar çalıştığı TRT'den ayrılmayla ilgili çekinceleri, diğer taraftan yazarlıkla hayatını kazanma düşüncesi ile 'ya ev kadını olup çıkarsam' endişesi arasındaki gelgitler ve dışarda kaynar kazan kıvamında süren günlük hayat. Ki, 'romanım hayat'a doğru yürümeliyim" diyen Ağaoğlu, sadece romanlarıyla yürüyen biri de değildir. TİP'in ateşli savunucularından olan yazarımız günümüzde de ara sıra tanık olduğumuz Anıtkabir'e doğru yürümelerin o dönemdeki katılımcılarındandır: "Yargıtay başkanı, ilericiliğini solun sevdiği İmran Öktem öldü. ( 1 Mayıs 1969), Olaylar var. Yargı adamları, profesörler, birçok aydın camileri, olayları protesto edecek. Hükümetin sola yapılan saldırılara göz yumma tutumuna karşı yürünecek. Ben de yürürüm. (3 Mayıs 1969) Yüründü. Anıt Kabir'e doğru: Laik Türkiye Cumhuriyeti'ni savunuyoruz... Başımız sıkışınca Atatürk. Atatürk yetiş! Bu kısır döngü, içine sıkışıp kaldığımız bu akvaryum ne zaman aşılacak? (7 Mayıs 1969)"

Günümüzün halktan kopuk hatta halka rağmen asker-aydın elele Anıtkabir yürümelerinin o dönemde de halktan rağbet görmediğini yine Ağaoğlu'nun anılarından öğreniyoruz: "İki yanlı kaldırımlarda halk bizi seyrediyor. Onlar tarafından yürüyüşe katılım yok denecek kadar azdı. (7 Mayıs 1969)"

Adalet Ağaoğlu oldukça sancılı geçen bir dönemden sonra romanını nihayet 1971 yılında bitirir. Romanına vermeyi düşündüğü Deri Değişimi, Saksı Çamı, Büyük Mevsim Temizliği gibi isimlerden sonra Ölmeye Yatmak'da karar kılar. Ancak romanı bastıracak yayınevi bulmakta hayli sıkıntı çeker. Remzi Kitabevi, romanı 1973'de yazarımız dayanılmaz siyatik ağrıları ile boğuşurken nihayet basmaya karar verir. Ağaoğlu ilk romanının basılmış haline kavuşmayı şu satırlarla not düşer günlüğüne:

"Öğle vakti postadan 16 adet Ölmeye Yatmak çıktı.... Tısım çıkmıyor. Kitabı yatağımın içine aldım, durmadan okuyorum. Ne tuhaf, yazılıp da oynanmış bir oyunum, sahnelenmesi sonrasında hemen biterdi. Benden çıkıp giderdi. Bu, bitip yetmiyor. (18 Haziran 1973)"

Damla Damla Günler, geliyor

Ölmeye Yatmak 68'lerin gölgesinde ortaya çıkmış bir yapıt. Roman, o günün karmaşık yapısından düşünce boyutuna yansıyan politize helezonlar çerçevesinde hayat bulan ancak tarihsel süreçten de fazlasıyla beslenen bir eser olarak şekillenir Ağaoğlu'nun kaleminde.

Sorgulamaktan çok yüzleştiren, bir ucu her zaman okurun bilinciyle şekillenebilecek kadar esnek, sadece edebi açıdan değil sosyolojik ve tarihsel açıdan da kayda değer bir yapıt. Ancak Ölmeye Yatmak'da, Ağaoğlu'nun fazlasıyla politize olmuş düşünce yapısı alışılmış eleştiri şablonlarının dışına çıkmasını da engellemiş. Ölmeye Yatmak'ın devamı niteliğindeki Bir Düğün Gecesi (1979) ve Hayır (1989) romanlarında da bunu net görmek mümkün.

Damla Damla Günler, önemli bir yazarımızın günlük yaşamından kesitler halinde kaleme döktüğü satırların arasından, Türkiye Cumhuriyeti'nin cinayetler, idamlar, muhtıralar ile çalkalandığı bir dönemine nostalji tadında gözatmak isteyenlerin kaçırmaması gereken bir kitap.