Ana Sayfa
Gündem
Politika
Ekonomi
Dünya
Aktüel
Spor
Yazarlar
Televizyon
Sağlık
657'liler Ailesi
Bilişim
Çalışanın Sesi
Diziler
Düşünce Gündemi
İzdüşüm
Kültür-Sanat
Okur Sözcüsü
Röportaj
Sinema
Yemek
Zamanda Yolculuk
Bize Yazın
Abone Formu
Temsilcilikler
Reklam
Künye
Arşiv

Yeni Şafak'ta Ara

	Dücane CÜNDİOĞLU dcundioglu@yenisafak.com.tr

Dilimizin sadece ifade gücünün farkına değil, letâfetinin tadına da varmak için ne yapmalı, neye, nereye bakmalı?

Sözü uzatmadan bir tek kaynağa dikkatlerinizi çekmek isterim: Önce türkülere bakmalı, ince tasvirlerin renkleri arasında saklı o muhteşem tasavvurları görmeli...

Misâl mi istiyorsunuz, öyleyse şu duygu ifadesindeki letâfete bakınız:

- "Ay nenen ölsün sarı gelin aman!"

Ne yalan söyleyeyim, mahfuzâtımda bu kadar sevimli bir sitem ifadesi (ay nenen ölsün!) bulunmuyor. Doğrusu, böylesine sevimli bir sitemin başka bir dilde ifade edilebileceğini tahayyül etmekte de güçlük çekiyorum. (Bu türkünün tartışmalı hikâyesini, tam da bu bağlamda, önemsemediğim için hâdisenin ayrıntılarına girmeyeceğim. Dileyenler, Attar'ın Mantık'ut-Tayr'ında farklı bir yorumunu bulabilirler.)

- Ay nenen ölsün!

Güya zahiren bu bir kahır ifadesi... Lâkin o kadar insanî, o kadar içten, o kadar hoş ve sevimli ki gönlünde Türkçesinin letâfetini hissedebilen hiç kimse, sanırım bu ifadeden olumsuz ve aksi bir mânâ çıkarmaya cüret edemeyecektir.

Bir misâl de Trakya'dan...

- "Arda boylarına ben kendim gittim/dalgalar urdukça can teslim ettim/Ah anneciğim, ah anneciğim yaktın ya beni/Bu genç yaşta denizlere attın ya beni!"

Söyler misiniz acaba, bir genç kızın dilinden canına kıymanın (intiharın) hicran ve hüznünü Türkçe'den başka hangi dil böylesine asîl bir surete büründürebilir?

"Alıverin feracemi anneciğim diksin/O gıymatlı İsmail'e kendisi gitsin!" diyen kızcağın sitem ve şikâyetindeki burukluğun 'anneciğim' ifadesine kazandırdığı edebli şiddeti, hiç kuşkusuz türküyü dinleyen herkes hücrelerine kadar hissedecektir. İşte dilin gücü!

- Arda boylarına ben kendim gittim/dalgalar urdukça can teslim ettim!

Aşk uğruna cana kıyışın hüzün ve acısına Türkçe'nin kazandırdığı böyle bir dolayım ve nezaket karşında saygıyla eğilmekten gayrı yapacak bir şeyimiz yok!

Yetersizliğimden olsa gerek, âşık bir delikanlının çaresizliğini, boyun eğişini, teslimiyetini, acziyetini ve acziyetinden duyduğu utancı, şu Bayburt türküsünden daha derinliğine hissettiren başka bir kıta aklıma gelmiyor:

- "Baba ben dervişmiyem/Hırkamı giymişmiyem/Ben sevdim eller aldı/Baba ben ölmüşmiyem?"

Bilhassa "Baba ben ölmüşmiyem?" mısraı, bu türküyü her dinleyişimde içimi yakar. VE her nedense Amiş Efendi'nin, nefsime rehber ittihaz ettiğim, "Bir şeyin olup olmaması nezdinde müsavî (eşit) değilse, nâkıssın evlâdım!" şeklindeki o muhteşem dervişâne öğüdünü hatırlarım.

İktidar ve mülkiyet duygusunu kaybetmenin nefse ne denli acı verdiğini iliklerinize kadar hissetmek istiyorsanız, sizlere bu türküyü dikkat ve ibretle dinlemenizi tavsiye ederim.

Şimdi biraz da günümüze yaklaşalım ve merhum Cem Karaca'nın Türkçesine kulak verelim:

- "Kız gelinim, suna boylum, doyamadan biz bize/besmeleyle yüzün açıp oturmadan diz dize/almış kaçırmışlar seni, çökertmişler ıssıza."

Bu dizeler, bilebildiğim kadarıyla bir "zifaf gecesi" ile bir "tecavüz şenaatinin" Türkçe'de mümkün olabilecek en kısa, en edebî ve dahî en edebli tasviridir.

Şu edeb ve letâfete bakar mısınız lütfen:

- Besmeleyle yüzün açıp oturmadan dizdize...

Evet, hepsi bu kadar! Yârinin aşk ve hasretiyle yaralı bir gönlün söz etmekten kendini alamadığı "en mahrem ân"ın, yani bir zifaf gecesinin tasviri... Burası, benim nazarımda, 'edeb' ile 'edebiyat'ı birleştiren nokta... Asaletin, edeb ve terbiyenin, hatta dilin hakkı verildiği takdirde mahremiyetin ihtişamlı tecessümü...

Şimdi de karşıtı:

- Almış kaçırmışlar seni, çökertmişler ıssıza...

Bu bir tecavüz sahnesi... Issızlığın sessizliği ve şiddeti... Bir de 'çökertmek' sözcüğünün anlatım gücü... mecazın îcaz ve i'cazı... bataklıkta kirlenmeden de dolaşılabileceğinin iki kelimeyle isbatı... hayal ve tahayyüle açılan geçit...

Türkü söylermiş türküler... Hakikaten çok doğru!

Geri dön

Yazdır

Yukarı