Bir paradigma kurmak

Başlangıçta sinemanın, televizyonun, bilgisayarın, kitabı, yani yazılı kültürü öldüreceği söylenmiş ve yazılı kültürün geleceğine ilişkin karamsar, kötümser tablolar çizilmişti.

Ancak korkulan olmadı; ilginç bir şey oldu: Hayatımızı, zihin kalıplarımızı tek başına belirleyen yazılı kültür bu belirleyicilik özelliğini ve konumunu yitirdi. Ama yazılı kültür sona ermedi: Yazılı kültürün formlarının, ifade ve tasavvur imkanlarının sınırlılıkları keşfedildi; sinema, televizyon ve bilgisayarlarla birlikte sözlü kültür'ün formlarının, ifade biçimlerinin ve söylemsel imkanlarının yeni şekillerde yeniden icat edildiği yepyeni bir sürece girildi.

Düşünce tarihine, kültür ve uygarlıklar tarihine biraz da bu yazılı kültür-sözlü kültür gerilimi ekseninde bakmakta yarar var. Çünkü Müslüman toplumların modern yazılı kültürle kendilerine özgü, yaratıcı şekillerde ilişki kuramamaları, bir medeniyet krizi yaşamalarına zemin hazırlayan en önemli, belirleyici nedenlerden biridir.

Yazılı kültürün sınırlılıklarının keşfedilmesi ve sözlü kültürün imkanlarının yeni şekillerde yeniden icat edilmesi, belki Batılılar'dan çok Müslümanlar'ın önüne imkanlar sunan ilginç bir gelişme.

Türkiye, bu tür tartışmalara tanık olmadı ama kitap ve dolayısıyla düşünce, sanat ve kültür dünyası bu gelişmelerin hayatımızı derinden etkilemesi nedeniyle zorunlu olarak ilginç aşamalar geçirdi. Bu bağlamda şu an, önümüzdeki onyıllarda ciddi patlamaların, atılımların yaşanacağı bir sürecin eşiğine gelip dayanmış durumdayız: Bir yandan kendimizle, kendi kültürümüzle ve dinamiklerimizle yeniden ve yeni şekillerde ilişki kurmanın; öte yandansa başka kültürlerle daha işlevsel, yaratıcı, imaginatif ve de daha aktif ilişkiler kurmanın arefesindeyiz.

Yaşadığımız dünyayı tanımadan, anlamlandırma çabası içinde olmadan, düşünsel melekelerimizi sakatlayan, ufkumuzu, zihnimizi ve hareket alanımızı daraltan tarih/zaman dışında yaşıyor olma açmazını aşmamız handiyse imkansız gibi bir şey. O yüzden diyorum ki, bundan sonraki süreçte ortaya koyacağımız kültürel, sanatsal ve düşünsel performans, bizi yeni bir paradigmanın, yeni bir duyarlığın, yeni söylemsel pratiklerin icat edilmesine doğru götürecek.

İşte ülkemizde bu sürece karınca kararınca katkıda bulunan yayınevlerinden biri de Paradigma Yayınevi. Paradigma, yaşadığımız dünyayı doğrudan tanımamızı mümkün kılacak önemli kitaplara imza atıyor: Örneğin David West'in "Kıta Avrupası Felsefesine Giriş" başlıklı metin, -modern ve postmodern "aralıkları" içerecek şekilde- "çağdaş" düşünceyi çok güzel özetliyor ve tartışıyor. John Murphy'nin "Postmodern Sosyal Analiz ve Eleştiri" başlıklı kitabı, postmodern teorinin imkanlarını ve sınırlılıklarını ustalıklı ve anlaşılır bir dille mercek altına alıyor.

Paradigma'nın yayın politikasının ekseninde –şimdilik- iki önemli sorun var: Bilgi ve yorum/sama. Susan Hekman, "Bilgi Sosyoojisi ve Hermeneutik"te Mannheim'dan Derrida'ya kadar bilgi ve yorum/anlama sorununu Gadamerci bir yaklaşımla masaya yatırıyor. S. Woolgar'ın "bilim fikri"ni tartıştığı "Bilim" başlıklı metni, Hakkı Hünler'in "Estetik'in Kısa Tarihi"; Heidegger'in iki "küçük risale"si; Leo Strauss'un "Politika Felsefesi Nedir?" başlıklı öncü çalışması; ülkemizin en imaginatif iletişimbilimcilerinden ve kültürel teorisyenlerinden Edibe Sözen'in "Söylem" başlıklı önemli incelemesi ve Ahmet Cevizci'nin -yeni felsefi kavramları ve söylemleri ilk kez içeren bir çalışma olan- "Felsefe Sözlüğü" ülkemizdeki entelektüel ve kültürel hayata taptaze bir kan ve can getirecek diğer bazı kitapları Paradigma'nın. (İlerde bu kitapları ayrıntılı olarak tartışacağım).

Bir paradigma kurma, yepyeni bir duyarlık icat etme yolunda "küçük bir kıvılcım" çakan, Paradigma Yayınevi'nin hemen bütün kitaplarına imza atan Hüsamettin Arslan ve Ahmet Cevizci'yi heyecanlarını yitirmeksizin, şu "çorak ülke"yi sulamak için birer kurum gibi yılmadan usanmadan çalışmalarından ve gösterdikleri inanılmaz performanstan ötürü kutluyorum.