Anketler ne söyler, ne söylemez?

Rakamlar yalan söylemez. Ancak o rakamları okuyan kafalar rahatlıkla aldanabilir, hatta bilinçli bir şekilde yanlış yorumlamaya şartlandırılabilir. Medyamızın haber üretmek için üzerine atladığı istatistikler ve anketler, işte bu sebeple çoğu zaman yanlış intibalar oluşturur kamuoyunda. Bu yönde en ilginç örneği RP döneminde yaşamıştık hatırlayacağınız gibi. RP'nin % 20'lerin üzerinde aldığı oy oranıyla birinci parti olarak çıktığı seçimlerden sonra, irticayı temsil eden bu parti aleyhine karalama kampanyası başlatanların en ziyade kullandıkları tez, halkın % 80'e yakın bir kısmının RP'ni istemediği iddiasıydı. Bu iddia o sıralar, 28 Şubat'ın halk tarafından desteklendiğinin en önemli dayanağı olmuştu. Bu yaklaşım, yalan söylemeyen rakamların ne kadar yanlış yorumlanabileceğinin en gülünç misallerinden doğrusu.

Dünkü gazetelere yansıyan bir anket de geçmişteki örnekleriyle aynı kaderi paylaşacağa benziyor. Öyle ya gazetelerden biri söz konusu anketi halkın ekonomideki gidişattan memnun olduğu yönünde yorumlarken, bir diğeri aynı anketten halkın çoğunluğunun hükümete olan güveninin kalmadığı şeklinde bir haber çıkarabiliyor. Bardaktaki suya nasıl baktığınızın bir yansıması bu iki farklı yorum. Yorumlar bir yana, anketlerin hazırlanış şekli, sorgulama yöntemi ve sorulan soruların yönlendiriciliği gibi birçok teknik noktada, anketlerin yanlış sonuç vermeye müsait olduğu hep gözden kaçırılıyor.

Yılın ilk yedi ayını değerlendiren son anket, haliyle ne 17 Ağustos depreminin yıldönümünde ekranlardan fışkıran öfkeyi, ne de devletin tepesinde oluşturulan ve Başbakan Ecevit'in şimdilerde Cumhurbaşkanı'nın yetkilerini kısıtlamak için yaptığı çıkışla sürdürülmeye çalışılan kriz havasını yansıtıyor. Aynı şekilde yine Ağustos ayı içinde patlak veren grevler, KHK ile oluşan tedirginlik ortamı, yıl sonuna yaklaştıkça yükselme trendine giren enflasyon oranı ve kamu bankalarının özelleştirilememesi yüzünden kesilen dış yardım ve krediler de gözardı ediliyor. Keza bu ankette irticayı birinci tehdit olarak algılayanların oranının % 3'lerde kalması da fazla bir şey ifade etmiyor. Zira memur kıyımı kararnamesiyle oluşturulan tehdit algılaması, son bir ay içinde bu oranı oldukça yukarılara çekmiş olmalı. Görüldüğü gibi anketler sadece anlık duyguları yansıtır. Bulunduğunuz anın kötü bir fotoğrafından ibarettir anketler. Belli aralıklarla yapılmış dahi olsalar, hiçbir zaman makul bir trendi takip etmek için kullanılamazlar.

Bu anketin kanaatimizce gösterdiği tek şey, halkın ekonomideki bozuklukların suçunu tamamen enflasyon gibi, nedenden çok sonuç olan bir kavrama yükledikleri inancının perçinleştiğidir. Mevcut koalisyona biçilen iki görevden birinin enflasyonun düşürülmesi olduğu yolundan çıkılarak, hali hazırda bu hükümete halk tarafından verilen açık çekin henüz vadesinin gelmediği olarak yorumlanabilir bu anketin sonuçları. Yıl sonuna doğru ekonomideki gidişatın çok da müspet olmadığı anlaşıldığında, hükümetin varlık sebebini oluşturan ikinci görevin daha bir ağırlık kazanması pek muhtemel gözüküyor. Bu ikinci görev, malumunuz, 28 Şubat tarafından bu hükümete yüklenilmiş olan irticayı "hal" etmek göreviydi. Esasında irtica gibi bir tehdit olmadığı için, bu suni görevi tamamlamak, özellikle de enflasyon tehdidinin daha bir alevlendiği yıl sonunda, çok daha büyük bir önem arz edecek. KHK ve Fethullah Gülen Hoca'nın tutuklanması kararı ile çıkan krizi böyle yorumlamak da mümkün. Kışa doğru suni bir irtica krizi daha beklemek yerinde olacaktır.