Bütünleşme sancıları

 
Brandenburg'un sorunlarını en yetkili ağızdan dinlerken, sanki çok iyi bildiğim başka bir ülkenin sorunlarını dinlediğim hissine kapılmadan edemedim...

POTSDAM- Almanya federal bir devlet, bu sebeple eyaletlerden oluşuyor, iki Almanya birleşince mevcutlara yeni eyaletler de eklendi. Bunlardan Berlin'e en yakını Brandenburg eyaleti. Stalin, Roosevelt ve Churchill'in Almanya'nın kaderine hükmettikleri tarihi Potsdam kenti bu eyaletin baş kenti. Birleşme ile ortaya çıkan dev sorunlar, bütünleşme sancıları, en fazla eyalette kendilerini dışa vuruyorlar.

Eyaletin içişleri bakanı buralarda doğmuş, ama bölünmeden önce Batı'ya kaçmayı başarmış bir ailenin üyesi. Jörg Schönbohm Almanya'da düzenli ordu kurulurken saflara katılan ilk neslin bir üyesi olarak generalliğe kadar yükselmiş. Birleşme sonrası, önce Berlin'deki eyalet yönetiminde görev üstlenmiş, şimdi de Brandenburg'ta içişleri bakanlığı koltuğunda oturuyor. Almanya'da askerlerin siyasete girmeleri alışıldık bir görüntü değil; ancak Schönbohm, siyasette yükseleceği daha başka basamaklar olduğu izlenimini verecek kadar yeni konumuna alıştırmış kendini...

Almanya bütünleşince Doğu'nun çökmüşlüğü ortaya çıkıverdi. Rekabete hazır olmayan sanayii ayakta duramadı ve fabrikalar teker teker kapandı... Bu da, buradaki ilk sorunun 'işsizlik' olduğuna hemen işaret ediyor. Gerçekten de bölgede işsizlik oranı yüzde 12 ilâ 28 arasında (2,5 milyon nüfuslu Brandenburg'ta bu oran yüzde 17)... İşi olanlar da alan değiştirmek zorunda kalmış; çalışanların sadece yüzde 10'u eski işinde... Her yıl merkezî bütçeden bayağı yüklü bir para giriyor eyaletin kasasına...

Sorunlar ekonomiyle sınırlı değil; eski dönemin izlerini ortadan kaldırmada yeterince hızlı olunmasını engelleyen siyasi alışkanlıklar da var. Eski komünistler hâlâ faaller ve çatısı altında toplandıkları parti, PDS, çok etkili. Komünistler legal örgütlenme yanında gizlice de dayanışma içerisindeler. Alman anayasasına aykırı hususlar içeren programı "Sosyalizm iyidir, bu düzen eskisiyle değiştirilmelidir" cümlesiyle özetlenebilecek basitlikteki parti, halkın yüzde 23'ünün oyunu almayı başardı. Hıristiyan Demokrat Schönbohm'un çalıştığı yerin yanında başbakanlık binası bulunuyor; başbakan ise geçmiş dönemin meşhur istihbarat örgütü Stasi ile yolları kesişmiş bir siyasetçi...

FP ve HADEP'in kapatılma dâvâları görülen bir ülkeden gelip de eskiyi hortlatmaya çalışan "tehlikeli" bir partinin varlığını öğrenince susmak olmaz. Ben de, "Neden PDS'yi kapattırmıyorsunuz?" diye sormadan edemedim. Cevap, "Bizde sadece komünistler değil, aşırı sağcılar da anayasaya meydan okuyorlar, ama partilerin kapatılmasını kimse düşünmüyor" biçiminde geldi. 1953'te Nazi eğilimli Sosyalist İmparatorluk Partisi, 1956'da da Alman Komünist Partisi kapatılmış... "Kapatıldı da ne oldu? Başka adla yeniden kuruldu..." 1965'te yüzde 5 barajını yakalamasına ramak kalmış NPD adlı 'aşırı sağcı' partiyi kapatıp kapatmamayı çok tartışmışlar; ona en yakın merkez parti olan CDU, "Bu parti neden oy kazanıyor?" diye araştırıp bulguları değerlendirmiş... "Bugün o parti var, ama varlığıyla yokluğu eşit... İyi ki kapatmamışız." Bunu söyleyenin eski bir asker olduğunu unutmayın...

İki Almanya birleşince Batı'dan Doğu'ya nüfus kaydırması olmamış, sadece Doğu kökenli birkaç Batılıyı bazı kilit noktalara getirmişler... Öğretmenlere dokunmamışlar, eski dönemin öğretmenlerinin hâlâ işbaşında olmaları yüzünden dönüşümün yavaş gitmesini bile göze almışlar... Brandenburg'taki 9 bin polis memurunun yüzde 85'i komünist dönemde de aynı görevdeymiş... Zaten yabancısı az bir bölge burası, ancak yine de yabancılara yönelik şiddet eylemleri görülüyormuş... "Her şeyin başı işsizlik" dedi bakan Schönbohm; komünistlerin çocukları şimdilerde 'aşırı sağcı' kılığında karşılarına çıkıyormuş...

Brandenburg'un sorunlarını en yetkili ağızdan dinlerken, sanki çok iyi bildiğim başka bir ülkenin sorunlarını dinlediğim hissine kapılmadan edemedim... Ülke bütününe kazandırılmak istenen bir bölgede ilginç bir deneyim yaşanıyor Almanya'da; işsizlik, kimlik ve âidiyet, yabancı düşmanlığı gibi sorunlarla demokratik bir sistemin nasıl başa çıkılacağı deneyimi bu... Gördüğüm, sistemin medeni yüzünü ve şefkatini bölgeye taşıma yolu ile, aşırılıklara kaçmadan ve tahammül sınırlarını fazla zorlamadan, bayağı bir mesafe alınmış...

"On yıl sonra bu eyalet ve sizin durumunuz ne olur?" soruma, "Eyalette her şey daha iyi olacak" cevabını verdi Schönbohm ve ekledi: "Bana gelince, Brandenburg ile Berlin'in birleşmesinden oluşacak daha büyük eyaletin başbakanlığına ne dersiniz?"