Türkçe "Müzik Tarihi" kitapları

Her toplumun kültürel bir tarihî geçmişi vardır. Her toplumun kendine has bir müzik kültürü, mutlaka vardır. Hele bizim gibi üç kıtaya yayılmış, yeryüzünde Osmanlı medeniyeti gibi önemli bir medeniyet vücuda getirmiş toplumların hayatında müziğin taşıdığı önemi tartışmaya bile gerek yoktur. Kaldı ki üzerinde yaşadığımız Anadolu toprakları çeşitli medeniyetlere beşiklik etmiş, muazzam kültürel zenginliğe sahip bir coğrafya. Her köşesinden farklı farklı ezgiler yükseliyor. İstanbul başlıbaşına bir kültür ve medeniyet merkezi. İstanbul müzikleri, tek başına bir araştırma konusu. Yani, sahip olduğumuz müzik zenginliği, başka hiçbir toplulukta, hiçbir ülkede yok.

Ne yazık ki bu zenginliğimizi anlatmakta ve aktarmakta becerikli ve daha da önemlisi dürüst değiliz. Buna verilebilecek en güzel örnek de, -sayıları pek fazla olmamakla birlikte- sanırım Türkçe olarak kaleme alınmış müzik tarihi kitaplarıdır.

Türkçe yazılmış müzik tarihi kitapları hakkında uzun zamandır bir yazı yazmayı, hatta haftalık dergilerden birine bu konuda daha geniş bir dosya hazırlamayı düşünüyordum. Konu bence önemli. Çünkü Türk araştırmacılar tarafından Türkçe olarak kaleme alınmış müzik tarihi kitaplarını incelediğiniz zaman, sadece Batı müziği tarihi ile karşılaşıyorsunuz. Batı müziğinin kökeninin araştırıldığı bu kitaplarda Çin müziği, Japon müziği, Hint müziği, Tibet müziği, Mısır müziği, Yunan müziği, Bizans ve Yahudi müziği hakkında bilgiler bulabilmek mümkün. Ama Türk yazarlar tarafından hazırlanan bu kitaplarda, kendi müzik tarihleri ile ilgili hemen hemen hiçbir bilgiye rastlamıyorsunuz. Eski uygarlıkların müziklerinden tutun da, Orta Avrupa kültürüne ait müziklere kadar, ciddî bir birikimin varlığını bu kitaplar vasıtasıyla öğrenmeniz mümkün. Fakat bu kitaplara göre, mesela bir Fârâbî yaşamamıştır. El Kindî'nin kim olduğunu bu kitaplardan öğrenemezsiniz. Bence müthiş bir müzik düşüncesine sahip olan İhvân-ı Safâ'dan söz edilmez bu kitaplarda. Ne Safiyuddin el-Urmevî, ne Abdülkadir Meragî, ne Itrî, ne Dede Efendi, ne Üçüncü Selim, ne Hacı Arif Bey, ne Tanbûrî Cemil Bey yaşamamıştır bu kitaplara göre. Koskoca Osmanlı ve İslâm medeniyetinin ortaya çıkardığı eşsiz müzik birikimi, yok sayılmaktadır. Vücuda getirilmiş binlerce eserden, eser bırakmış sayısız müzisyenden "eser yoktur" bu kitaplarda.

Sözkonusu müzik tarihi kitapları, müzik tarihine taraflı ve bir batılıdan daha fazla "batılı" gibi bakmışlar sanki. Osmanlı müziği araştırılmaya, birkaç paragrafla bile olsun anlatılmaya lüzum hissedilmemiş. Böyle bir tavır, yani bir birikimi görmezden gelmek hatta onu gizlemek, her şeyden önce bilimsellik adına utanç verici. İnsanın kendi medeniyet tarihini insanlığın genel medeniyet tarihi içerisinde kendi kendine gizlemeye çalışması kadar tuhaf bir tavır, herhalde dünyanın başka hiçbir ülkesinde görülmüş değildir.

Bu müzik kitaplarının hoş görülemeyecek bir başka yanı daha var. Bu, araştırmacılarının ne kadar "araştırmacı etiği"ne sahip olduğunu göstermesi bakımından da önemli. Türkler tarafından yazılmış müzik tarihi kitaplarının hemen hepsi, adeta birbirinden kopya edilmiş kitaplar.

Bu tür müzik tarihi kitaplarını okuyarak müzik öğrenmek bana pek mümkün gözükmüyor. Müzik tarihini tek taraflı ve Batılı bir müzik tarihçisinin bakış açısıyla anlatan müzik tarihi kitaplarının, "evrenselliği" ve "bilimselliği" yakalayamadığını düşünüyorum. Müzik tarihi kitaplarının, daha objektif ve daha dürüst bir yaklaşımla, önyargısız, gerçek bir bilim adamı tavrıyla ve en doğruyu hedefleyerek yeniden yazılması gerektiğine inanıyorum. Osmanlı müziğinin varlığını, Itrî ve Dede Efendi gibi dünya müziğine bence önemli katkıları bulunmuş müzisyenlerimizi gizlemek mümkün değil. Onların yaşadıklarına dair gerçekliği de ortadan kaldırmak mümkün değil.