Tarih yolunda (yakın mâzî'nin siyasî ve fikrî ahvâli) Bugünkü harflerle neşredilmesi lâzım gelen tarih ve dil kaynaklarının, Tarih Kurumu, Dil Kurumu, Edebiyat Fakültesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi tarafından hazırlanan ve binlerce eserin adını ihtiva eden 4 liste; "Birinci Neşriyat Kongresi"nden sonra Kongre zabıtlarıyle beraber yayınlanmıştı..

(Neşriyat Kongresi, 2-5 Mayıs 1939 tarihinde toplanmıştı.)

İlim ufuklarında ismi parlamaya başlayan Tarihçi Ali Birinci'nin "Tarih Yolunda" adıyle ve "Yakın mâzînin siyasî ve fikrî ahvâli" alt başlığıyle bugünlerde neşredilen kitabında; Cumhuriyet devrinin tarihî, siyasî ve fikrî olaylarına, ilmî zihniyet taşıyan bir projektör tevcîh edilmektedir..

Ali Birinci, Neşriyat Kongresi münasebetiyle tertiplenen listelerdeki eserlerin daha hâlâ neşredilemediğini kaydederken, 1970'den sonra neşredilmiş olanlardaki dil hatâlarını da dile getirmektedir.. Bu arada bazı tarih kitaplarının ve bazı hâtırâların orjinal dilini, asıl mânâyı muhâfaza edemeyecek şekilde değiştirerek, ilim ve lisan hatâsı (daha doğrusu suçu) işleyenlerin bu marifetlerini gerçek bir ilim adamı, gerçek bir tarihçi yetkisiyle gözler önüne sermektedir.. Aralarında Rauf Mutluay, Şemseddin Kutlu, Enver Koray, Ural Armay'ın da bulunduğu bâzı isimlerin, tarihî ve edebî eserlerin orjinal diline müdahele ederek işledikleri hatâlar birbir gösterilmektedir..

Ayni suçu, Atlas Kitabevi (Rakım Çalapala), Halide Edib'in ve Hüseyin Rahmi'nin eserlerinin dilini değiştirerek işlemişti.. Şemseddin Kutlu Efendi de, Bateş'e servetifünûn ve Tanzimat edebiyatı metinlerini değiştirerek iki antoloji hazırlamıştı..

Ali Birinci; aynı zamanda, Engin Deniz Akarlı, Firuz Ahmet, A. Rustow ve Abdullah Uysal gibi târih yazarlarının tercüme ve telif eserlerindeki eksik ve hatâlı bilgileri tashih edecek mâlûmat vermektedir..

Eser; Târih usulü, Meşrutiyet devri, matbuat yasakları, Matbuât hayatı bölümlerinden meydana gelmiştir. İttihat Terakkî'nin değişik nizamnâmelerinin tam metinleri, partinin faâliyeti; ve İttihat Terakkî hakkında yazılan kitaplar ve yapılan neşriyat hakkında ilmî, karşılaştırmalı mâlûmat vermektedir.

Eser, o kadar bol malzeme ve hâdisat, o kadar zengin isimler ve şahıslarla dolu bir kitaptır ki 300 sayfalık asıl metinden sonra 38 sayfalık da indeks (dizin) bölümünü ihtivâ etmektedir.. (Ali Birinci; Târih Yolunda, Dergâh Yayınları 0212-516 00 47)