Başbakan Bülent Ecevit'in başında bulunduğu Anasol-M hükümeti ile Türk ekonomisi tarihinde ilk kez dibe kadar indi. Bu hükümetle ekonomide birbiri ardına yaşanan iki kriz ve talepteki azalma, büyüme hızını da kötü vurdu. Türkiye ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde tarihi bir rekor olan yüzde 11,8 oranında küçülme gösterdi. Bu rakam, İkinci Dünya Savaşı'nda yaşanan küçülmeden sonra en büyüğü.

1945 yılında yüzde 15,3 oranında küçülen Türkiye ekonomisi, 2001 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 11,8 küçülerek son yılların en ciddi ekonomik krizini de bu iş ve istihdam kaybıyla belgelemiş oldu. Türkiye ekonomisi, 1994 krizinde bile bu oranda küçülmemişti. 1994'ün ikinci çeyreğinde ekonomi yüzde 9,7 oranında daralmıştı.

Devlet İstatistik Enstitüsü'nün (DİE) yaptığı açıklamaya göre, gayrisafi milli hasıla, yılın ikinci çeyreğinde, geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 11,8 geriledi. 2001 yılının ikinci üç aylık döneminde GSMH, geçici hesaplamaya göre cari fiyatlarla 38 katrilyon 472 trilyon 148 milyar lira olarak hesaplandı.

Aynı dönemde gayrisafi yurtiçi hasıla, yüzde 9,3 düşüş gösterdi. İlk altı aylık dönem itibariyle gayri safi milli hasıla, yüzde 8,5, gayri safi yurtiçi hasıla ise yüzde 6,1 düştü.

En yüksek düşüş İthalatta

Alt kalemler itibariyle ikinci çeyrekte en yüksek oranlı düşüş, yüzde 32 ile ithalat vergisinde oldu. İnşaat ve ticaret sektörlerinde küçülme oranı da yüzde 10'u geçti. Yılın ilk yarısında, sabit fiyatlarla tarım sektörü yüzde 1,6, sanayi sektörü yüzde 5,2, inşaat sektörü yüzde 8,9, ticaret sektörü ise yüzde 8,3 oranında küçüldü. Yılın ilk yarısında sabit fiyatlarla sektörel bazda büyüme, ulaştırma ve haberleşme sektöründe yüzde -5,9, mali kuruluşlarda yüzde -7,7, serbest meslek ve hizmetlerde yüzde -6,1 olurken, devlet hizmetlerinde yüzde 3,7, kar amacı olmayan kuruluşlarda yüzde 0,6 olarak hesaplandı.

Bu yılın ilk altı ayında konut sahipliğinde 2,1 artış yaşanırken, ithalat vergisi yüzde 22 oranında azaldı. Bu yılın ilk yarısında GSMH de, cari fiyatlarla 63 katrilyon 487 trilyon 575 milyar lira olarak hesaplandı.

Sebep yüksek faiz ve devalüasyon

Uzmanlar, büyüme oranındaki hızlı düşüşü rekor yüksek faizler, devalüasyon ve sonrasında gelen talep düşüşüne bağlıyorlar. Şubat ayındaki devalüasyonun bankalarda olduğu gibi reel sektördeki pozisyonları da etkilediğini söyleyen uzmanlar, kredilerde yaşanan sorunlar ve faizlerin iş yapmayı ve üretimi olumsuz yönde etkilediğini ifde ettiler. Buna ek olarak tüketici talebinin de kesilmesi rekor daralmayı getirdi. Uzmanlar, yılın ikinci yarısından itibaren beklenen toparlanmayla ilgili net bir işaret bulunmadığını, ancak düşüşte bir yavaşlama gerçekleşebileceğini ifade ediyorlar.

En büyük küçülme ücretlide

Krizle birlikte tüketim harcamaları yüzde 7,5 azaldı

Yılın altı ayında özel nihai tüketim harcamaları yüzde 7,5, devletin nihai tüketim harcamaları da yüzde 3,5 oranında azalırken, gayri safi sabit sermaye oluşumundaki gerileme yüzde 23,5'u buldu.

DİE'ye göre, bu yılın 2. üç aylık döneminde, önceki yılın aynı dönemine göre, sabit fiyatlarla tarım sektörü yüzde 4,9, sanayi sektörü yüzde 8,5, inşaat sektörü yüzde 10,1, ticaret sektörü yüzde 11,5, ulaştırma ve haberleşme sektörü de yüzde 8,8 oranında küçüldü. Bu dönemde, ithalat vergisinde yüzde 32,4, serbest meslekler sektöründe yüzde 9,4, kar amacı olmayan kuruluşlarda yüzde 0,3, daralma yaşanırken, devlet hizmetlerinde yüzde 3,6, konut sahipliğinde de yüzde 2 oranında büyüme kaydedildi.

Harcama grupları itibariyle, ikinci üç ayda, özel nihai tüketim harcamaları yüzde 11,5, devletin nihai tüketim harcamaları ise yüzde 5,7 düştü. Gayri safi sabit sermaye oluşumu yüzde 32,1, ithalat da yüzde 31,5 oranında düşerken, mal ve hizmet ihracatında yüzde 7,6 artış oldu. Aynı dönemde, GSMH, cari fiyatlarla yüzde 40,5 oranında büyürken, sabit fiyatlarla 11,8 küçüldü.