1998 yılının başından itibaren enflasyonla mücadele öne çıkartıldı. İşbaşına gelen hükümetler enflasyonla mücadeleyi hedefleyen birden fazla ekonomik paketi uygulamaya koydular, ancak, enflasyonun düşürülmesinde başarılı olamadılar.

1998 yılında başlanan ve 1999 yılında da uygulanan programın sonucunda, 1999 yılı GSMH'sı uzun bir aradan sonra azaldı. Hem de % 6,4 gibi büyük bir oranda.

2000 yılında yürürlüğe sokulan bir başka para ve kur politikasının neticesinde içinde bulunduğumuz yıl GSMH % 8 oranında küçülecek.

Son derece iddialı bir şekilde hayata geçirilen ekonomik programlar, ekonominin daralmasına ve durgunluğa girmesine neden oldu, fakat, enflasyon oranını hedeflenen seviyeye çekemedi.

2000 yılında düşük çıkan enflasyon oranı, baskı altına alınmış ve fiktif bir fiyat düzeyini yansıtıyordu. İthal malları ile kamu mallarının fiyatını kontrol ederek ulaşılan enflasyon oranının gösterge olamayacağı açıktır.

Nitekim 2001 yılında gerçeklerle karşılaştık. Baskı altında tutulan fiyatlar adeta patladı. Ekim ayı sonu itibariyle TEFE endeksi % 81,4, TÜFE endeksi % 66.5 oranında artmıştır.

Yıl sonunda enflasyon oranı % 100'e yaklaşacaktır.

Bir tarafta % 100 oranında enflasyon, diğer tarafta % 8 oranında azalan milli gelir.

Durgunluğa rağmen ortaya çıkan yüksek enflasyon likit akımlara bağlanamaz. Enflasyonun nedeni, emisyonda ölçünün kaçırılması, yani, karşılıksız para basmak değildir. Tam aksine, 2000 yılının başından bugüne kadar, parasal büyüklüklerdeki artış, devalüasyon oranının ve hatta enflasyon oranının altında kalmıştır. Bir başka ifade ile parasal tabanda reel daralma meydana gelmiştir.

Piyasaya ihtiyacının altında verilen likidite, enflasyonu frenlemekte işe yaramamış, ancak, üretim sektörünü perişan etmiştir.

Yüksek faiz ve kurlar

Son dört yılda, ağır bedeller ödenmesine rağmen enflasyonla mücadelenin fiyasko ile sonuçlanmasının altında iki temel etken vardır. Bunlardan birincisi yüksek reel faiz, diğeri ise yüksek devalüasyondur.

1998-2001 yılları arasında, Hazine'nin borçlanması karşılığında ödediği reel faiz % 40'ı aşmıştır. Borçlanma politikasının ortaya çıkardığı yüksek reel faiz aynı zamanda üretim ve ticaret için de geçerli olan faiz oranıdır.

Hazine'nin ödediği yüksek reel faiz, sanayici için asgari faiz oranını yansıtmaktadır. % 40 reel faizle finansman sağlayan bir işletmenin ürettiği mal ve hizmetin satış fiyatının yüksek olması kaçınılmazdır. Zira, faiz maliyetin bir unsurudur. Reel faiz yükseldikçe, enflasyon oranı da yükselmektedir.

Reel faiz oranı makul seviyelere çekilmeden enflasyonla mücadele edilemeyeceği, herkesin bildiği bir gerçektir.

Özellikle Şubat ayı ve sonrasında yaşanan yüksek oranlı devalüasyon, genel fiyat seviyesini yukarıya çekmiştir. Bu sonuç kaçınılmazdır. Genel olarak ülkemizde, devalüasyon oranının % 50'sinin fiyatlara yansıdığı gözlemlenmektedir.

Durgunluğa rağmen enflasyonu kamçılayan başka faktörler de bulunmaktadır.

Bunların başında eksik kapasite ile üretim yapmak gelmektedir.

Düşük kapasite, üretilen birim başına düşen ortalama sabit maliyeti ve verimliliği düşürdüğü için üretilen mal ve hizmetlerin maliyetlerini artırıcı bir özellik taşımaktadır.

2001 yılında kapasite kullanım oranları ortalama olarak % 50'nin altına düşmüştür. Kapasite kullanımındaki bu düşüş, piyasaya yüksek fiyat olarak yansımaktadır. Bu oran arttığı ölçüde, üretilen malların fiyatı aşağıya çekilecektir.

Ekonomide, ekonomik ünite başına düşen muamele sayısının düşmesi de maliyet enflasyonuna yol açmaktadır.

Günlük müşteri sayısı, örneğin, 100'den 30'a düşen küçük ölçekli market, bu azalışın açığa çıkardığı sabit maliyetleri, belirli ölçülerde fiyata yansıtmak zorundadır. Ayakta kalabilmesi için bunu yapması gerekmektedir.

Yaşadığımız yüksek enflasyon bize, sadece parasal tabanı daraltarak enflasyonla mücadelede başarılı olmanın imkansızlığını ortaya çıkarmıştır.

Yüksek reel faize neden olan borçlanma politikası terkedilmediği sürece de enflasyon oranını düşürmek imkan dahilinde değildir.

NURETTİN CANİKLİ

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu