SEYHAN YILMAZ, H.HAYRİ NUROĞLU/İSTANBUL
Son yıllarda adını sıkça duyduğumuz 'atıkların geri dönüşümü' işlemi, Türkiye'de bu işi ekmek kapısı olarak gören ve sokak sokak dolaşan geçim derdindeki insanlar tarafından 'mecburen' yapılıyor. Onlar da olmasa bu işi organize yapan bir kuruluş yok gibi. Modern anlamda geri dönüşümün ilk basamağını, bu sürece katılacak çöplerin evlerde, işyerlerinde ve fabrikalarda iken ayrıştırılarak toplanması oluşturuyor. Gelişmiş ülkelerde vatandaşların da organize olmasıyla bu işi belediyeler yaparken, ülkemizde bu işten ekmek yiyenler, ilkel yöntemlerle de olsa çevre temizliğine katkıda bulunuyorlar.

Dört tekerlek bir çuvaldan yaptıkları arabalarla sokak sokak dolaşıp başta kağıt olmak üzere geri dönüşüme katılabilen tüm çöpleri toplayıp ayrıştırıyor, ekmeklerini çöpten kazanan bu insanlar. Arabalarla topladıkları çöpleri, aynı zamanda ev olarak da kullandıkları depolarda biriktiriyorlar. Sırf Gaziosmanpaşa ve çevresinde bu işi yapan bin civarında insan olduğunu söylüyorlar. Sabah günün ilk ışıkları ile koyuluyorlar yola, gece bire, ikiye kadar çalışıyorlar. Normal kağıdın kilosunu 100, demirin 120, plastiğin 200, aluminyum kola kutulaarını ise 1 milyon liraya 'patron' dedikleri bir adama teslim ediyorlar. Bir kişinin günde toplayabileceği maksimum miktar kağıt için 150 kilo. Yani günde 12 milyon ancak kazanabiliyorlar. "Yetiyor mu bu kazanç size?" dediğmizde ise, "Allah'a şükür geçiniyoruz" diyorlar. Bunların içinde memleketteki ailelerine para göndermek zorunda olanlar da var.

'Patron' dedikleri adamlar çöpleri kamyonları ile şehrin çeşitli bölgelerindeki hurdacı ve kağıt toplama merkezlerine gönderiyorlar. Çöpler buralarda gruplandırılıyor, kağıtlar balya haline getirilip fabrikalara gitmek için hazır hale geliyor. Geri dönüşümde kullanılacak çöplerin son durağı ise geri dönüşüm fabrikaları. Türkiye'de bu işi yapan büyük ve küçük ölçekli 30 kuruluş var. Bunların içinde kağıt fabrikaları ise hem çevresel, hem ekonomik anlamda özel bir yere sahip. Atık kağıt kullanılarak yapılan kağıt imalatı enerji, hammadde ve kimyevi madde yönünden odun ile yapılan imalattan çok daha ucuza mal oluyor. Böylece ton başına gereken 3 metreküp kadar ağaç da korunmuş olur.

HANGİ ATIKLAR GERİ KAZANILIYOR?

Ülkemizde atık kağıdın geri dönüşüm oranı yüzde 32 olup ambalaj kartonu üretimi için geri kazandırılırken, camın geri kazanım oranı ise yüzde 36. Bunun yanında yılda 10 bin ton plastik, 2 milyon ton civarında da hurda metal toplanarak geri dönüşüme katılıyor. Bunlardan alüminyum içecek kutuları önemli bir hammadde ve enerji kaynağı. Geri dönüşümden elde edilen yaklaşık 5 bin ton alüminyum kutu ise yurtdışına ihraç ediliyor. 1999 yılı verilerine göre Avrupa Birliği ülkeleri içersinde Avusturya yüzde 79.6, Hollanda yüzde 78.0, İsveç yüzde 62.7 ortalama ile en yüksek geri dönüşüm oranına sahip ülkeler. Türkiye'de ise kullanılan kağıdın ancak yüzde 36'sı toplanabiliyor.