Sabahın saat dokuzunda, Artos Dağları'nın eteklerine doğru patikalara düşen bir grup kadın, ellerindeki bakraçların ritmik tıngırtısı içinde yolları telâşsız kat ediyor. Başlarına bağladıkları beyaz leçeklerin (eşarp), giydikleri şalvarın rengarenk armonisi içinde yürüyen kadınların, hepimizin dizi filmlerden öğrendiği bir ismi var: Berivan. Anadolu'nun birçok yerinde olduğu gibi Gevaşlı kadınlar günde iki kez 3 ila 5 kilometrelik yolları kat ederek 'beri'ye (koyun sağmaya) gidiyorlar. Bu yol ki hem kurak, hem yokuş, hem de uzun. Biz de bir sabah, türkülere konu olan berivanlığın 21. yüzyıldaki öyküsünün kısa bir kesitine ortak olmak üzere 20 kişilik bir grup berivanla birlikte yola çıktık.

Grubun en konuşkan berivanı Ayhan Öner, mayıs ayında başlayan bu serüvenin sonbahara kadar sürdüğünü söylüyor. Sibel Can'ın oynadığı Berivan dizisini hatırlattığımız Öner, gülerek, "Ama gerçek berivan biziz" diyor. İki saatlik yorucu bir yolculuğun sonunda 'beri' alanına ulaşıyoruz.

ÇOBANIN ÜCRETİ KOYUN

Kafilenin en renkli tiplerinden birisi de 'beri' alanında burnunda hızması ile dikkatimizi çeken Emine Erkan. O da yıllardır bu yolların tozunu yutmuş, halen de yutmaya devam ediyor. Beride 8 koyunu olan Erkan, şivandan memnun kalınmazsa değiştirilebileceğini söylüyor. Şivanların konumunu Emine nineden öğreniyoruz: "Şivanın yiyeceğini biz veriyoruz. Çoban dağda acıktığı zaman herhangi bir koyunun sütünü sağmada serbesttir. Şıvanın ücreti 'Hakke şivan' denilen bir bedel. Herkes koyun sayısına göre buğday ya da hayvan verir."

İLGİNÇ BİR PAYLAŞIM DÜZENİ

Berivanlar koyunları sağarken karşılıklı oturup, hayvanların geçebileceği kadar dar bir kanal oluşturuyorlar. Her berivan kendi koyununu sağıyor. Bu işlem tüm koyunlar sağılana kadar devam ediyor. Her berivan sabah saat 10.00 ile akşam 17.00'de beri alanında olmak zorunda. Toplu halde gerçekleşen süt sağma işlemi ancak tüm berivanlar biraraya gelince gerçekleşiyor. Sağılan sütler bakraçlara doldurulup, berivanın sahip olduğu koyun sayısına göre sırayla her gün bir kişiye veriliyor. Yani 40 koyunu olan bir berivan 4 gün, toplam sütü alırken, 10 koyunu olan berivan 4 günde bir toplanan sütü alıyor. O gün sağılan sütü alan berivan yakınlarının yardımıyla süt dolu bakraçları evine taşıyor.