Hece dergisi ve yayınları medya baskısı ile popüler kültür yaygınlığı karşısında geri çekilen edebiyat dünyamıza büyük katkıda bulunmaktadır. Bu çerçevede neşriyatı yöneten (O emek mahsulü özel sayıları çıkaran) İbrahim Çelik ile arkadaşlarını tebrik ediyoruz.

Son aylarda Hece Yayınları arasında akademisyenlerin eserleri de yer aldı.

Verimli çalışmaları ile dikkati çeken M. Kayahan Özgül'ün bilimsel makalelerini topladığı Kandille İskandil; eleştiri ve incelemeleri ile yayın dünyamıza ışık tutan Hilmi Uçan'ın Edebiyat Bilimi ve Eleştiri; Samsun 19 Mayıs Üniv. öğretim üyelerinden Şaban Sağlık'ın Cahit Sıtkı Tarancı'nın Hikâyeleri Üzerine Bir İnceleme adlı eseri ve nihayet aynı üniversite hocalarından Dursun Ali Tökel'in Divan Şiirinde Harf Simgeciliği adlı eserleri bu bereketli hamlenin son aylardaki ürünleridir.

Bu kitaplar başta edebiyat dostları olmak üzere öğrenciler ve öğretmenler için birer kılavuz sayılmalıdır.

Bu yazıda Dursun Ali Tökel'in Divan Şiirinde Harf Simgeciliği adlı çalışmasına dikkat çekmek istiyorum.

Ülkemizdeki edebiyat öğretiminin ünlü hocalarından Agah Sırrı Leved (1894-1978) TTK yayınları arasında çıkan Türk Edebiyatı Tarihi (1973) adlı eserinin Önsöz'üne şu cümle ile başlıyor: "Türk edebiyatı tarihi üzerinde kırk yılı aşkın bir zamandan beri, yaptığım çalışma ve uzun denemelerden sonra, hazırlamaya başladığım Türk Edebiyatı Tarihi'nin ilk cildini sunuyorum".

Bu birinci cilt 666 sayfa tutarında olup "kaynaklar" bahsine ayrılmıştır. Ne yazık ki bu büyük çalışmanın ancak ilk cildi yayımlanabildi.

Türk Edebiyatı Tarihi'ni hakkıyla kaleme almanın ne denli güç isteyen bir uğraş olduğunu varın siz tahmin edin. Bu cümleden olarak Dergâh dergisinin ilk sayısının ilk "orta sayfa sohbeti"ni bir başka büyük edebiyat âlimine ayırmış; Prof. Dr. Ömer Faruk Akün'e "Bir Türk Edebiyatı Tarihi yazmak mümkün müdür?" sorusunu sormuştuk.

Daha önce Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar: Şahıslar Mitolojisi (Akçağ Yay., 2000) adlı bir çalışmaya imza atmış olan D.A. Tökel, bu yeni eserinde Divan şiirinin kaynakları hakkında şunları söylüyor: ".... mitolojiden günlük hayata, dinler tarihinden spor oyunlarına, astronomiden denizciliğe, gizemli ilimlerden aklî bilimlere, toplumsal hayatın millî ayrıntılarından ırklar arası kültürel zenginliğe kadar pek çok sahayı kendine başvuru alanı olarak seçmiş, kaynakları bakımından çok zengin bir dünya..."

Divan Şiirinde Harf Simgeciliği işte bu uçsuz-bucaksız kaynaklardan biri olan "harfler" üzerine yoğunlaşıyor.

Harflerin imgesel ve simgesel kullanımının nasıl ele alındığını inceliyor.

Küçük bir misal: Şair "sevgilinin boyunun, saçının ve dudaklarının aklından çıkmadığını, dolayısıyla eleminin hiç eksik olmadığını" söylüyorsa bu beyti anlamak için boyunun elif, saçların lam, dudakların (ağız)'da mim'e benzetildiğini bilmemiz gerekiyor. Bu üç harf yan yana geldiğinde elem kelimesi ortaya çıkar.

Tamamen harf gizemciliğine dayanan ve esasları Fazlullah-ı Esterâbâdî tarafından belirlenen Hurûfilik ise meselenin felsefi tarafını oluşturan batınî bir yaklaşımdır. Yazar bu konuya da bir bölüm ayırmıştır.

Kitaptaki tek eksiklik mutasavvıf şairlerin divanlarına müracaat edilmemiş oluşudur. D. A. Tökel mutasavvıf şairlerdeki harf simgeciliğinin başka bir bağlamda incelenmesini gerekli görüyor.

Günümüz şairleri-edebiyatçıları ve akademisyenleri Divan şiirini anlama ve bu gelenekten yararlanma yolunda öncelikle kaynaklardan haberdar olmalıdır. Dursun Ali Tokel'in kaynaklar konusunda yaptığı çalışmalara yenilerini eklemesini bekliyor, kendisini tebrik ediyoruz.

MUSTAFA KUTLU

Künye

Temsilcilikler

Abone Formu

Mesaj Formu