ELİF YILDIZ
1925 İzmir Menemen doğumlu olan şair-yazar Attila İlhan 80 yaşında. İlk şiiri 1941 yılında yayınlanan İlhan, şairliğinin ilk on yılında İkinci Dünya Savaşı'nın Avrupa'yı saran bezginlik çöküntülerini gergin bir duygusallık içinde yansıtan destansı şiirler yazdı. 1955'ten sonra toplumcu gerçekçilikten kopmaksızın artistik abartmalarla tek insanın duygu dünyasını işledi. Aynı gerilim, benzetmelerle zenginleştirilmiş, kendine özgü söz dizimi olan romanlarına da yansıdı. Yazdığı senaryolarda Ali Kaptanoğlu adını kullanan, roman ve şiirin yanısıra gezi notları ve deneme-anı türünde kitaplar da yayınlayan Attila İlhan'ın edebiyatımızdaki yerini şair ve yazarlara sorduk.

İsimleri biz de mahfuz olan bazıları, kendisini sevmedikleri gerekçesiyle görüş vermediler. Verenlerden şair Bahadır Bayrıl, onun siyasi arenadan çekilerek şiirlerine yoğunlaşmasını arzu ettiğini; Buket Uzuner, İlhan'ın şairliğinin siyasal kimliği dışında değerlendirilmesini istediğini; Seyhan Erözçelik 'Şiirinin önemli olduğunu buna rağmen dikkatli okunması gerektiğini' söyledi. İhsan Deniz, İlhan'ın şiirlerini 'ruh planında zemin bulamamış ve derinliksiz' olarak nitelendirirken İsmet Emre, şairin Osmanlı şiirinin aşağılandığı bir dönemde aruz veznini kullanma cesareti gösterdiği için kutlanması gerektiğini savundu. Ahmet Kekeç İlhan'ın romanlarını anmak bile istemezken Adnan Özer, aynı romanları 20. yüzyıl klasiği olarak nitelendirdi.

Şairlere artık şairlik yetmeli!

BAHADIR BAYRIL / Şair: "Attila İlhan'ın edebiyat'a dair bakışının hayli eski moda olduğunu düşünürüm. Şiir'e dair birçok önermesinin de yeniden düşünülüp, sıkıca elenip, yeniden kavramsallaştırılması gerektiğine inanırım. Kısacası politik-ideolojik düzlemde Attila İlhan ile bir akrabalığım yoktur. Bütün bunlara rağmen, onun önemli bir şair olduğunu bilirim, şiirlerini severim ve ustalarım arasında rahatlıkla sayarım. Ya da bir başka popüler deyişle Attila İlhan 'şiiri' her zaman benim 'TOP 10'unumda yer alan bir şiirdir. Şairlere artık şairlik yetmeli!. Doğrusu bu..."

Teşbihi marksist imge kuramı sanıyor

AHMET KEKEÇ / Yazar: "Attila İlhan, bazı egzantrik uçmalarını saymazsanız ("teşbih"i "marksist imge kuramı" sanmak gibi) iyi bir şairdir. Son yirmi yıldır dişe dokunur bir şey üretmedi ama, iyi şair sıfatını ilk dönem ürünleriyle fazlasıyla haketmişti zaten. Romanlarını anmak bile istemem. Düşünür ve romancı Attila İlhan'daki "halaskâran ruh" hep rahatsız etmiştir beni. Düşünür Attila İlhan'ın "Hangi Batı"sı ise, abartmasız, kendi alanındaki en iyi çalışma... Ondaki sorun, bence, neyi (hangi düşünceyi) temellük edeceğini bilememesi. Sonuçta iyidir. Severiz."

Metafor sağnaklarını hülyayı samanyoluna çevirebilen bir sihirbaz

BUKET UZUNER / Roman ve Öykü yazarı: "Attila İlhan yalnızca kendi kuşağını değil, sonraki iki kuşağı da şiirleri ve romanlarıyla etkilemiş Türk Edebiyatı'nın en önemli ustalarından biridir. Düşüncelerini, siyasi duruşunu beğenir ya da beğenmezsiniz, ama şiirlerine kayıtsız kalamazsınız. Attila İlhan'ın şiir ve romanları popüler edebiyatın ciddi ve sanatsal olacağının da en önemli örneklerindir. O, şiirlerinde Türkçe metafor sağanaklarını hülyalı samanyoluna çevirebilen bir sihirbazdır."

Osmanlı şiiri aşağılanırken aruz veznini kullanacak kadar cesaretliydi

İSMET EMRE / Yeni Türk Edebiyatı Uzmanı: "Yakın dönem sosyal ve siyasal tarihimizi aydınlatan romanları bir yana, şiiri adını yaşatmaya yetecektir. Attila İlhan şiiri, geçmişten bugüne Osmanlı ve Türk izlerini dikey biçimde somutlaştıran bir estetiğin taşıyıcısı olması yanında, Asya-Avrupa havasının yatay bir sentezi olarak da varlığını sürdürmektedir. O, Osmanlı şiirinin en yoğun biçimde dışlanıp aşağılandığı bir dönemde aruz veznini kullanacak kadar yürekli ve değerlerine bağlı ama aynı zamanda yerine göre Paris'in otel odalarını odalarımıza taşıyacak kadar evrensel ve dışa açık bir şiirin bizdeki çok az temsilcisinden biridir. Sentezci yönü bile onun Türk şiir tarihindeki yerini alması için yeterli."

Başbakan'dan bir ricam var

ADNAN ÖZER: / Şair: "Bir kere, yeri asla doldurulamayacak bir varlığımız, hazinemiz. Şair olarak, benim bir şey söylememe gerek var mı? Halk ona şu sınırlı eğitim içinde büyük değer vermiş, veriyor. Yazar olarak da, hiç tartışmasız 20. yüzyıl Türk klasiğidir. Klasik değer olması bir yana, yeniliği/yenilenmeyi kendisinden etüd edebileceğimiz bir ustadır. Türk dili ve Türk kültürü adına Başbakandan ricam, bir bakanlar kurulu toplantısına hediye edilmek üzere üstadımızın bir kucak şiir kitabı ile girsin. Bu, toplum adına harika bir jest olacak."

Romantik Attila İlhan olarak kaldı

İHSAN DENİZ / Şair: "Eski şiir'e vukûfiyeti, 'ses' düzeyini aşarak, rûh plânında da zemin bulsaydı, günümüz modern şiiri için yeni/yenileyici bir kulvarın kurucusu olabilirdi. İlhan, şiirde, tipik bir "Cumhuriyet kuşağı" şairidir. 'Ezberlenecek şiir' yazma tutkusu, poetik açıdan tam bir iflâstır, bana göre. Şiirde II. Yeni'ye düşmanlığı ona pahalıya patladı: Bu imkâna sırt çevirdi ve o günden bugüne şiiri ne 'dönüştü', ne de 'derinleşti'.. "Romantik sosyalist" Attila İlhan, olarak kaldı."

Şiire başlayanlar için önemli; ama 'dikkatli olmak kaydıyla'

SEYHAN ERÖZÇELİK / Şair: "Bana uzak bir şiiri olsa da, şiir geleneğimizi kendi tarzınca yoğurması, yeni şiirin peşinde olması, şiire başlayanlar için önemlidir ama dikkatli olmak kaydıyla. Sorgulayıcı tavrını hep önemsedim. Dağlarca ve Berk'le birlikte şiirimizin sacayaklarından biridir. Turgut Uyar ve Edip Cansever hakkında geçmişte yazdığı bir cümleyi unutamıyorum, o başka. Bilen, bilir. Bazı şeyler unutulmaz. Zenciler Birbirine Benzemez romanını ve Drang Nach Osten şiirini çok severim. Nece nece yaşasın."

BEN SANA MECBURUM

Ben sana mecburum bilemezsin
Adını mıh gibi aklımda tutuyorum
Büyüdükçe büyüyor gözlerin
Ben sana mecburum bilemezsin
İçimi seninle ısıtıyorum.

Ağaçlar sonbahara hazırlanıyor
Bu şehir o eski İstanbul mudur
Karanlıkta bulutlar parçalanıyor
Sokak lambaları birden yanıyor
Kaldırımlarda yağmur kokusu
Ben sana mecburum sen yoksun.

Sevmek kimi zaman rezilce korkuludur
İnsan bir akşam üstü ansızın yorulur
Tutsak ustura ağzında yaşamaktan
Kimi zaman ellerini kırar tutkusu
Bir kaç hayat çıkarır yaşamasından
Hangi kapıyı çalsa kimi zaman
Arkasında yalnızlığın hınzır uğultusu

Fatih'te yoksul bir gramofon çalıyor
Eski zamanlardan bir cuma çalıyor
Durup köşe başında deliksiz dinlesem
Sana kullanılmamış bir gök getirsem
Haftalar ellerimde ufalanıyor
Ne yapsam ne tutsam nereye gitsem
Ben sana mecburum sen yoksun.

Belki haziranda mavi benekli çocuksun
Ah seni bilmiyor kimseler bilmiyor
Bir şilep sızıyor ıssız gözlerinden
Belki Yeşilköy'de uçağa biniyorsun
Bütün ıslanmışsın tüylerin ürperiyor
Belki körsün kırılmışsın telaş içindesin
Kötü rüzgar saçlarını götürüyor

Ne vakit bir yaşamak düşünsem
Bu kurtlar sofrasında belki zor
Ayıpsız fakat ellerimizi kirletmeden
Ne vakit bir yaşamak düşünsem
Sus deyip adınla başlıyorum
İçim sıra kımıldıyor gizli denizlerin
Hayır başka türlü olmayacak
Ben sana mecburum bilemezsin.

ATTİLA İLHAN