Bir işveren 5 ve daha fazla kişi çalıştırıyorsa maaşları, prim, ikramiye, sosyal yardım niteliğindeki nakdi ödemeleri banka kanalıyla ödemek zorunda.
Banka kanalıyla maaş ödeme zorunluluğuna uymamanın cezası da var. Her bir işçi için aylık 161 TL idari para cezası. Maaşı banka kanalıyla ödenmeyen 10 işçi çalıştırılsa, aylık 1.610, yıllık 19.320 TL para cezası.
Alışanların maaşları dışında emeklilerin maaşları da banka kanalıyla ödenmek zorunda.
Durum böyle olunca, bankalar çalışanlara veya emeklilere kredi verdiklerinde, teminat olarak bankaya yatan maaşı isterler. Bankadan çekilen konut kredisi, araba kredisi, çeyiz kredisi, ihtiyaç kredisi, her neyse, geri ödenmesinde aksama olduğunda, teminat olarak en garanti ve likit olarak maaş hesabını kabul ederler.
Ahmet Amca da gözbebeği torununun ikinci denemesinde kazandığı 30 bin TL tutan vakıf üniversitesinin öğrenci harcının ödenmesi için bankadan kredi çeker.
İlk üç kredi taksitlerini düzenli öder. Ancak dördüncü ay sıkıntı başlar ve kredi taksitlerini ödeyemez hale gelir.
Üç ayda bir almayı tercih ettiği emekli maaşını çekmeye gittiğinde bir de ne görsün, maaş hesabında hiç para yok! Hesap ekstresini kontrol eder, anlaşılır ki üç aylık emeklilik maaşı bankaya yattığı gün banka bütün maaşına el koymuş.
Oysa Ahmet Amca emekli maaşının haczedilemez olduğunu, çalışmadığı için tek geçim kaynağının emekli maaşı olduğunu düşünmekteydi.
- Gerçekten de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 93. maddesinde sigortalılar ve hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödeneklerinin 88. maddeye göre takip ve tahsili gereken kurum prim alacakları ile nafaka borçları dışında haczedilemeyeceği belirtilmiştir.
- Hemen belirteyim ki çalışanların maaşlarının haczi için farklı bir düzenleme var. İcra İflas Kanunu 83. maddede “Kısmen haczi caiz olan şeyler ” başlığı çalışanların maaşının haczini özel olarak düzenlenmiş. Madde başlığından da anlaşılacağı üzere çalışanın rızası olmadan maaşının ancak bir kısmı haczedilebilir, o da maaşın en fazla dörtte biridir. Çalışanlar rıza göstermedikçe, maaşlarının dörtte birinden fazlasının haczi mümkün değildir.
Ahmet Amca çalışan birisi olsaydı, soruyu, “Nasıl oluyor da Ahmet Amca’nın aylık maaşının tamamı haczedilebiliyor?” diye sorabilirdik.
Bunun cevabı, Ahmet Amca ile banka arasında imzalanan kredi sözleşmesinde Ahmet Amca’nın verdiği muvafakatta yatmaktadır.
- Her ne kadar banka kredi sözleşmelerinde bankaya, maaş hesabına yatan paradan tek taraflı kesinti yapma yetkisi verildiği 12 punto olacak şekilde yazsa da, bu husus genellikle, kredi almanın verdiği sevinçle göz ardı edilir. Oysa kredi sözleşmesinde bankaya, kredinin ödenmemesi halinde açıkça, hesaba yatan maaştan veya emekli maaşından tek taraflı kesinti yapma yetkisi verilmiştir.
Ahmet Amca’nın imzaladığı sözleşmelerde ve taahhütnamelerde kredi borcunun ödenmemesi halinde banka nezdinde bulunan tüm alacaklarının, mevduat ve hesaplarının üzerinde bloke, virman, hapis, mahsup ve takas etme yetkisini bankaya verdiğine dair hükümler bulunur. SGK’dan aldığı maaşının kesilmesine, kredinin geri ödemelerinin maaşı üzerinden yapılmasına da muvafakat eden, üstüne üstelik bankaya maaş hesabından tek taraflı tahsilat yetkisi de veren maddeler bulunur. Banka da bu sözleşme ve taahhütnameye inanarak, Ahmet Amca’ya emekli maaşından başka teminat istemeden krediyi kullandırmıştır.
Yani Ahmet Amca bankaya, kullandığı kredinin teminatı olarak emekli maaşını göstermiş ve kredi taksitlerinin ödemesinde aksama olduğunda bankaya emekli maaşından kredi taksitini doğrudan tahsil etme izni ve onayı vermiştir. Bankada bunu vereceği kredinin güvencesi olarak yeterli görmüştür.
Burada asıl sorun, bankayla kredi sözleşmesi imzalarken tüm sözleşme maddelerinin gerçekten ne olduğunu ve ne anlama geldiğini okuyup anlamadan, her sayfanın altına “Okuyup anladım” diye yazıp imzalanmasıdır.
Eğer bir sözleşmeyi gerçekten okuyup anlamamışsanız ya da hukuk bilginiz bu sözleşmeyi anlamız için yeterli değilse, hukuki yardım alınız.
Sonuçta emekli maaşının haczedilmezliği kuralı mutlak değildir. Milliyet'ten Prof. Dr. Erol Ulusoy'un yazısına göre, bir kişi emekli maaşının haczedilmesine açık bir onay verirse, emekli maaşı da haczedilebilir, banka maaşa el koyabilir.
Bu durum özellikle ticari kredilerde sizin asıl kredi borçlusu ya da kefil olmanıza göre değişmez. Bir başkasının ticari kredi borcuna kefil olmuş ve bankaya maaşınızın tamamına el koyma izni ve muvafakatı vermişseniz, banka doğrudan kefilin maaşına da el koyabilir.
