ABD'nin bir trilyon dolardan fazla para harcadığı F-35 projesinde sorunlar bitmiyor. Lockheed Martin firmasının F-35‘i, radar ve diğer bileşenlerinin soğutulmasına yardımcı olmak için artan talepleri karşılamak üzere önümüzdeki yıllarda 38 milyar dolarlık ekstra motor revizyonuna ihtiyaç duyabilir.
Dünyanın en maliyetli silah sistemi olan F-35’in, 412 milyar dolarlık satın alma programına ilişkin yıllık raporunda ABD Hükümet Hesap Verebilirlik Ofisi (GAO) Salı günü, “Soğutma sistemine aşırı görev yükleniyor ve motorun tasarım parametrelerinin ötesinde çalışmasını gerektiriyor. Ekstra ısı motordaki aşınmayı arttırıyor, ömrünü kısaltıyor ve bakım maliyetlerine 38 milyar dolar ekliyor.” dedi.
Etkili bir çözüm bulunamazsa, motor revizyonları beklenenden daha erken gerçekleşebilir ve Pentagon’un 77 yıl boyunca F-35 filosunu işletmek ve bakımını yapmak için 1.3 trilyon dolarlık tahminine yeni bir yapılacaklar kalemi ekleyebilir.
Bloomberg’e göre; motor sorunu, uçağın tek motorundan gelen basıncı aktaran ve akışı diğer bileşenleri soğutmak üzere yönlendiren “güç ve termal yönetim sistemi” ile ilgili. Ne kadar fazla hava basıncı aktarılırsa motor o kadar yüksek bir sıcak ısıda çalışıyor.
GAO, Lockheed’in bir alt yüklenicisi tarafından yıllar önce tasarlanan spesifikasyonlara dayanan güç sisteminin, jetin giderek daha karmaşık hale gelen AESA Radar gibi aviyoniklerinin soğutma taleplerinin yanı sıra Blok 4 adı verilen mevcut bir yükseltme programı sırasında 2035 yılına kadar kurulmuş veya planlanan yeni yeteneklere ayak uyduramadığını söyledi.
GAO’nun yıllık raporu ayrıca Blok 4 yükseltmesinin maliyetinin, 1 milyar dolar daha artarak 16.5 milyar dolara çıktığını ve Lockheed’in 2022 uçak teslimatlarının yarısının geciktiğini açıklıyor.
Küresel İlgi
Lockheed için olumlu tarafı, F-35’in uluslararası profili hiç bu kadar yüksek olmamıştı. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana ve Çin ile artan gerginliklerin ortasında küresel ilgi arttı. Güney Kore daha fazla jet istediğini belirtti ve ABD Hava Kuvvetleri’nin iki F-35 birimi, Avrupa üzerinde caydırıcı devriye uçuşları yaptı. Dünya çapında on iki askeri birim, F-35’in operasyonel olduğunu ilan etti.
Hükümet Hesap Verebilirlik Ofisi raporunun yayınlanmasından önce soğutma sistemi sorunu sorulduğunda Lockheed yaptığı açıklamada, “Yeteneklerin müşteri ihtiyaçlarına göre olgunlaşmaya devam ettiğini ve bu gereksinimleri hesaba katmak ve desteklemek için çabalarının sürdüğünü” söyledi.
Lockheed, güç sistemi için orijinal tasarım şartnamelerinin Lockheed, Pratt & Whitney, General Electric Co, Rolls Royce Plc ve hükümet temsilcilerini içeren bir ekip tarafından yapıldığını söyledi.
GAO raporu yayınlanmadan önce ABD Savunma Bakanlığı’nın F-35 Program Ofisi yaptığı ayrı bir açıklamada, F-35 motorlarının başlangıçta tasarlandığından daha sıcak ısıda çalıştıkları için Blok 4 yükseltmeleri de dahil olmak üzere operasyonel ömürlerinin %20’ye kadar azalacağının tahmin edildiğini söyledi.
ABD Hava Kuvvetleri’nin F-35A modelindeki motorun önemli “sıcak bölümünün” belirlenen 2.000 uçuş saati yerine her 1.600 uçuş saatinde bir revizyona ihtiyaç duyacağı öngörülüyor. ABD Hava Kuvvetleri en büyük F-35 müşterisi konumunda bulunuyor.
Pentagon’un F-35 Program Ofisi, yeni bir “Motor Çekirdeği Yükseltmesi” ile 38 milyar dolarlık potansiyel etkiyi “en aza indirebileceğimizden zaten çok eminiz” dedi. Ayrıca, soğutma sistemini iyileştirmek için incelenmekte olan ve erken tasarım aşamasında olan birden fazla seçenek olduğu belirtildi. Her iki iyileştirmenin de 2030’ların başında uygulamaya konulması bekleniyor.
GAO’nun F-35 ile ilgili diğer bulguları
Pentagon, Aralık ayında bir uçuş sırasında meydana gelen ve teslimatın geçici olarak durmasına neden olan yüksek basınçlı yakıt tüpü arızasının temel nedenini belirlemek için çalışıyor.
F-35 programı, yüklenici tasarım sorunlarından kaynaklanan arızalar arasındaki ortalama uçuş saatleri de dahil olmak üzere güvenilirlik ve bakım ölçütlerinin yaklaşık yarısını karşılamaktadır.
Program, 2006 yılından bu yana emniyet ve güvenliği tehlikeye atacak “Kategori 1” eksikliklerini 277’den 5’e düşürme konusunda ilerleme kaydetmiştir.
Şu anda Raytheon Technologies Corp. şirketinin bir birimi olan Pratt & Whitney, “uzun süredir devam eden bu sorunu ele almaya yönelik çok yıllı çabalara rağmen” 2022 yılında 127 adet F-135 motorundan yalnızca 4’ünü zamanında teslim etmiştir.
Parça sıkıntısı “2022’de önemli ölçüde artmıştır ve Lockheed Martin üretim hattını etkileyen geç parçaları ele almak için adımlar atmaktadır.”
