Darbelerin mazisi

Gündem

HÜLYA GÜNAY

Türkiye’de bir darbe geleneği var mı? Aslında bizde darbelerin tarihi çok eskilere gider. Osmanlı’da da izleri unutulmayan darbelere sık sık şahit olunmuştur. Bunlar o devirde ‘kıyam’, ‘isyan’ ve ‘kalkışma’ şeklinde tanımlanmış ama hepsi de ‘ihanet’ olarak addedilmiştir.

HEVES UĞRUNA

15 Temmuz 2016 tarihinde Türkiye’de yaşanan darbe teşebbüsü ve Türkiye’yi parçalama planı başarısızlıkla sonuçlanmış ve hain darbeciler hak ettikleri cezayı almışlardır. Bu tarihten itibaren de toplumda darbelerin tarihine ilgi giderek artmıştır.

Bâbıâli’nin usta ismi Gürbüz Azak, Osmanlı tarihi boyunca meydana gelen isyan, darbe ve ihanet hareketlerini topluca bu eserde sunuyor. Bu teşebbüslerin sonuçları ve padişahları devirmek isteyenlerin kötü akibetleri bir film şeridi gibi gözler önüne seriliyor. Osmanlı Sarayı’na kafa tutanlar ve padişahları tahtlarından indirip kendi heves ve isteklerine uygun kişileri o makamlara oturtmak isteyenler, genelde hezimetle neticelenen bu teşebbüsleriyle hem toplumda lanetlenmiş hem de şiddetle cezalandırılmışlardır. Bugünü daha iyi anlayabilmek için, dünü bilmek ve anlamak gerekiyor.

DARBECİLERİN RESMİ GEÇİDİ

Peki Osmanlı’da başlıca hangi darbelere şahit oluyoruz? Kimler isyan etmiş, kimler kıyama kalkışmış? Birkaçını sayalım: Topal Demir, Sımavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin, Şah Kulu, Bozoklu Celal, Hain Ahmed Paşa, Baba Zünnun, Domuzoğlu, Yekçe Bey, Üzeyirli Seydi, Düzmece Mustafa, Patrona Halil, Karayazıcı, Canbuladoğlu, Abaza Mehmed Paşa, Topal Recep Paşa, Vardar Ali Paşa, Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Kabakçı ve diğerleri... Bu isyancıların hepsi mağlup edilmişlerdir.

Tarihimizin derinliklerine doğru fikrî bir seyahat yaptığımızda üç kıtada hükümferma olan ve devlet ebed müddet olarak altı küsur asır boyunca hâkimiyetini devam ettiren Osmanlı Devleti’ne ayak diretenlerin, çelme takanların, yan gözle bakanların, kumpas kuranların ve ihanet şebekelerine dahil olanların her zaman hüsrana uğradıklarını ve feci akibete düçar olduklarını görürüz.

Geçmişte yaşananlar ve mazide bıraktıklarımız için “Hiç ibret alınsaydı tekererrür mü ederdi?” denir ya! Doğrudur. Şayet, tarihimizde dün yaşanmış ihanetleri gözümüzün önünden düşürmezsek, onları nisyan kuyusuna atmazsak, diri, uyanık ve teyakkuz halinde olursak o ihanet güruhları yol bulup günümüze ulaşamaz.

Osmanlı’da İsyanlar, Darbeler ve İhanetler kitabı bir solukta okunuyor. Okuyucu, Gürbüz Azak’ın nefis Türkçesiyle kaleme alınan eseri okurken bazen hüzünleniyor, çoğu zaman da tarih boyunca cereyan eden olayları ibretle seyrediyor.