'Çağrı' filmi, gösterime çıkana kadar nasıl kan ku
alimuratg@yahoo.com
Suriye asıllı Amerikalı Müslüman yapımcı-yönetmen
Moustapha Al-Akkad
, dördü de farklı İslâm ülkelerinden Sünni Müslümanlar
(
Tewfik Al-Hakim
,
Jawdat Al-Sahhar
,
Rahman Al-Sharkawi
,
Mohammad Ali Maher
)
, biri ise İrlandalı Katolik
(
“Waterloo Savaşı”
,
“Havaalanı '77”
ve
“Çöl Arslanı Ömer Muhtar”
ı da yazan
Harry A.L. Craig
)
olmak üzere toplam
5
usta yazarın işbirliğiyle kaleme alınan
“Çağrı”
senaryosunu daha çekim aşamasına yeni geçilirken
Kahire
'deki
Al-Azhar Üniversitesi
'ne göndermiş, İslâm otoritelerinden yazılı onay
(
“Filme Çekilebilir”
fetvâsı)
talep etmişti. Nitekim, bu fetvâyı kısa sürede aldı da…
Ancak, filmin son kurgusu devam ederken, önce
ABD
'de, ardından da diğer bazı ülkelerdeki Müslüman topluluklar arasında
“Akkad'ın filmi tıpkı 'On Emir'de Hz. Musâ'ya yapıldığı gibi İslâm peygamberi Hz. Muhammed'i açıkça kişileştirip resmediyormuş”
şeklinde asılsız dedikodular yayılmaya başlayacaktı.
1977
yılı ilkbaharına gelindiğinde, neredeyse son bir yıldır gösterime hazır durumdaki
“Çağrı”
,
ABD
,
İngiltere
ve baş finansörü
Libya
'daki çok sınırlı bir dağıtım haricinde o günlerde çoğu Müslüman ülkede
“yasaklı”
olmak gibi bir saçmalıkla boğuşmaktaydı. Bu akıl almaz tepkinin sonucunda da projenin lideri
Akkad
, o günkü toplam bütçesi
16 milyon ABD Doları
(günümüzdeki satın alma paritesine göre ise
en az 35-40 milyon Dolar
)
civarındaki filmden, özellikle çok güvendiği Amerika kıtası dağıtımında dehşetli bir ekonomik zarara uğradı.
Tamamlanmış filmden tek bir kare bile izlenmeden kulaktan kulağa yayılan
“Peter O'Toole ya da Charlton Heston, bu iki ünlü aktörden biri filmin bazı bölümlerinde Hz. Muhammed'i perdede doğrudan canlandırmış”
dedikoduları nedeniyle,
1977
yılı
Mart
ayında önce Müslüman bir aktivist topluluğu
Washington
'da bir sinemayı işgal ederek filmin başkent galasını sabote ediyordu; silahlı bir siyahî eylemci de salondan içeri girmeyi başarmış bazı sinemaseverleri rehin alarak
“film ticarî gösterime çıkartılırsa izleyicilerin hepsini öldüreceği”
tehdidini savurdu. Bunun üzerine
“Çağrı”
nın
Washington
gösterimi kısa bir süreliğine ertelendi.
Hemen ardından belirlenen yeni gösterim tarihinde ise bu kez
ABD
'deki Yahudi cemaatinin Siyonist Gençlik Örgütü
B'nai B'rith
'in üyeleri
“Meksika asıllı aktör Anthony Quinn'in filmde Hz. Muhammed'i canlandırdığını”
ileri sürerek,
“Hıristiyan bir Hollywood sanatçısı nasıl olur da Yahudi karşıtı (!) bir peygamberin kimliğine bürünür”
diyerek filmin galasının yapılacağı sinemayı
“havaya uçurma”
tehdidinde bulundular.
Öte yandan, bir kaşık suda fırtınalar kopartmaktan başka hiçbir işe yaramayan bu önyargı yüklü protestolar birkaç hafta sonra Müslümanlar'ın genel nüfus içinde etkin bir kesimi oluşturdukları
Chicago
'ya da sıçrayacaktı. Kentin en güzel salonlarından
“Oriental Theater”
in önünde mevzilenen farklı ırklara mensup yüzlerce Müslüman, ellerinde
“İslâm'ı Dejenere Ettirmeyeceğiz”
(Stop Distorting Islam)
,
“İslâm'ı Ticarî Meta Hâline Getirtmeyeceğiz”
(Stop Commercializing Islam)
gibi akıllara zarar pankartlarla film hakkında öfkeli açıklamalar yaptılar. Fakat, yapımcı-yönetmen
Akkad
ise bu kez tehditlere boyun eğmeyip filmini
(
Al Azhar Üniversitesi
'nden gelen onay fetvâsıyla birlikte)
Chicago
'da gösterdi. Kızgın kitleleri belli ölçüde yatıştıran o fetvâ raporu filmin yapımcılarına yazılı olarak verilmesinin yanı sıra giriş jeneriğinde de yer almaktadır.
Dağıtıcı firmanın gözünü korkudan bütün bu tehdit ve belirsizlikler nedeniyle,
ABD
'de âdetâ köşe kapmaca oynar gibi kısa süreli gösterimlerle geçiştirilen bu epik başyapıtın Birleşik Devletler sınırları içindeki net izleyici istatistiği de hiçbir zaman doğru düzgün tutulamadı. Film
Türkiye
gibi bazı ülkelere ise sırf
Batı
'da ve
İslâm
dünyasında yarattığı kargaşadan dolayı ancak iki yıl sonra ulaşabildi.
“Çağrı”
nın Türkiye ilk gösterimi
Kasım-1979
'dur ve
İstanbul-Balmumcu
'daki
Mimar Sinan Üniversitesi Sinema-TV Merkezi
'nde düzenlenen bu galaya hem yönetmen
Moustapha Al-Akkad
, hem de başrol oyuncusu
Anthony Quinn
bizzat katılmıştı.
Film, kendi alanında benzersiz bir rekor kırarak, ülkemizde yaklaşık
bir buçuk yıl
süreyle kesintisiz gösterimde kaldı. Ancak, o dönemlerde bizde de sağlıklı bir gişe istatistiği tutma geleneği bulunmadığından,
Akkad
'ın binbir özveriyle ortaya koyduğu bu çalışmayı sinema perdesinde tam olarak kaç vatandaşımızın izlediği meçhûldur.
Ortalama
5
yıl arayla, önce
“Çağrı”
, ardından da
“Ömer Muhtar”
ı gerçekleştiren, 2000'li yıllarda ise
“Selahaddin Eyyubî”
ve
“İstanbul'un Fethi”
başlıklı iki büyük projesi için uluslararası finansman arayan
Hollywood
'un biricik Müslüman yönetmeni,
11 Kasım 2005
'de
Ürdün
'ün başkenti
Amman
'daki
Hyatt Oteli
'ne düzenlenen bombalı saldırıda, bu ülkeye bir akraba düğününe katılmak için geldikleri
34
yaşındaki kızı
Rima Akkad Monla
ile birlikte
Al-Kaida
militanlarının bombaları yüzünden
75
yaşında şehid düştü.
Al-Kaida
yönetimi, olaydan birkaç gün sonra
“Eylemimizde bir istihbarat hatası oldu”
diyerek
Akkad
ailesinden resmen özür dileyecekti.
Çekim sürecinde
Fas
ve
Libya
setlerinde yaşanan perişanlıklar bir yana, yalnızca gösterime çıkabilmek için bile çekmediği çile kalmayan
“Çağrı”
, günümüzde hem televizyonda, hem de İslâm dini üzerine akademik toplantılarda dünya çapında en sıklıkla gösterilen dramatik yapılı filmlerden biridir.
* * *
Moustapha Al-Akkad ve Anthony Quinn, “Çağrı”nın Kasım-1979'da İstanbul-Mimar Sinan Üniversitesi Sinema-TV Merkezi'nde düzenlenen galasında birlikte açış konuşması yaparlarken…
12 yıl önce
